پارک ملی خجیر تهران | از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده جهان

کمی آن طرف‌تر از شلوغی‌های پایتخت، به پارک ملی خجیر تهران می‌رویم که از  معروف ترین پارک های ملی ایران است. عکس های پارک ملی خجیر را نشان‌تان می‌دهیم و گشتی در این منطقه داریم و در مورد راه دسترسی و مجوز بازدید از پارک ملی خجیر نیز اطلاعاتی را ارائه می‌دهیم.

چرا پارک ملی خجیر تهران ؟

• از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده جهان و از مهم ترین جاذبه های تهران است.
• از قدیمی‌ترین پارک های ملی ایران محسوب می‌شود.
• گونه‌های منحصربه‌فردی از جانوران و گیاهان را در خود جای داده است که هر یک ارزش و اهمیت بسیاری برای کشورمان دارند.
• در این پارک ملی می‌توانید حیوانات را در زیستگاه طبیعی‌شان به تماشا بنشینید؛ بدون آنکه مانعی مانند قفس میان شما و آنها وجود داشته باشد.
• این پارک می‌تواند تجربه‌ای متفاوت را برای پایتخت‌نشینان و مسافران شهر تهران رقم بزند.

آشنایی با پارک ملی خجیر 

با فاصله گرفتن از مرکز شهر تهران و پیش‌روی به سمت شرق می‌توان به پارک ملی خجیر، یکی از مهم‌ترین حفاظتگاه‌های حیات وحش در ایران رسید. این پارک با وسعت 9970 هکتار، گونه‌های ارزشمند گیاهی و جانوری را در خود دارد و امکان تماشای آنها را در زیستگاه خودشان به شما می‌دهد. کوهستان‌های بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه‌مرتفع، بخش‌های مختلف پارک ملی خجیر را تشکیل می‌دهند که میزان ارتفاع از 1200 متر تا 2138 متر در سراسر آن متغیر است و تنوع زیادی از نظر پوشش گیاهی و جانوری در آن وجود دارد.

پارک ملی خجیر در کنار پارک ملی سرخه حصار، به عنوان بخش کوچکی از منطقه حفاظت شده جاجرود به شمار می‌رود که یکی از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده در جهان است. با توجه به همسایگی این دو پارک ملی، نوع جانوران و گیاهان آنها نیز بسیار شبیه به هم است؛ اما خجیر با حفظ فاصله خود از تهران، فضایی بکرتر و سالم‌تر را برای جانداران فراهم کرده است و از بهترین زیستگاه‌های البرز مرکزی به شمار می‌رود. خجیر، در کنار آنکه می‌تواند زمینه آشنایی با گیاهان و جانوران منحصربه‌فرد را فراهم کند، نقش به سزایی را در کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیز بر عهده دارد.

تفریحات پارک ملی خجیر

پارک ملی خجیر مانند سایر پارک های دیگر امکان برپایی پیک نیک را به شما نمی دهد؛ چرا که منجر به آلوده شدن محیط زندگی جانداران این پارک می‌شود. به این نکته توجه کنید که خجیر بیشتر یک پارک علمی است و به شما فرصت می‌دهد تا با گونه‌های خاص و ارزشمند گیاهی و جانوری آشنا شوید.

آشنایی با حیات وحش و پرنده‌نگری: مهم‌ترین کاری که در پارک ملی خجیر می‌توانید تجربه کنید، تماشای حیات وحش و دیدن پرندگان است. در این پارک ملی گون‌های زیر را خواهید دید:

• پستانداران: این جانداران وابستگی‌ شدیدی به‌ زیستگاه‌ خود دارند و به‌ عنوان‌ معرف‌ زیستگاه در نظر گرفته می شوند. از سوی دیگر آنها را در مقابل تخریب‌های‌ ایجاد شده‌ در زیستگاه‌ حساس هستند و هر مشکلی آنها را مجبور به مهاجرت می کند. خجیر همچون جزیره ای محصور است که با هیچ یک از مناطق اطراف خود ارتباطی ندارد و به همین سبب پستانداران‌ مجبور می شوند تا قید مهاجرت‌ها و جابجایی‌های‌ عادی‌ فصلی‌ خود را بزنند و با مشکلات پیش رو به زندگی ادامه دهند. با همین شرایط نامساعد گونه‌های زیادی از این جانداران در پارک ملی خجیر وجود دارند که عبارتند از:

3 گونه‌ از حشره‌‌خواران‌ شامل خارپشت‌ اروپایی‌، حشره‌ خور دورنگ‌ و حشره‌ خور دندان‌سفید

5 گونه‌ از خفاش‌ها شامل خفاش‌ بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌ گوش‌پهن، خفاش‌گوش‌موشی‌کوچک و خفاش‌ دم‌ آزاد اروپائی

16 گونه‌ از جوندگان شامل تشی‌، موش‌صحرائی، موش سیاه،موش‌ قهوه‌ای‌، موش‌ ورامین، موش خانگی، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول‌ آبزی، ول‌ اجتماعی، ول‌ معمولی‌، ول‌ حفار افغانی، دوپای‌ کوچک‌ و دوپای‌ ناشناخته

1 گونه‌ از راسته‌ خرگوش‌ها

9  گونه‌ از راسته‌ گوشتخواران‌ شامل گرگ، شغال، روباه‌ معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه‌ وحشی، پلنگ

4  گونه‌ از راسته‌ زوج‌ سمان‌ شامل گراز، پازن، قوچ‌ وحشی، آهو

• پرندگان: وجود زیستگاه‌های‌ مختلف‌ اعم‌ از رودخانه‌، کوهستان‌، دشت، دارستان‌، کشتزار و باغات‌ در پارک های‌ ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود فرصت خوبی را برای رشد و نمو پرندگان مختلف ایجاد کرده است. علاوه بر این، تمامی مناطق یاد شده در مسیر مهاجرت‌ تعداد زیادی‌ از گونه‌های‌ مهاجر قرار دارند و میزبان گونه‌های متنوعی از این جانداران هستند. به طور کلی 115 گونه پرنده در این مناطق وجود دارند که 22.6 درصد کل پرندگان ایران را شامل می شوند. این گونه‌ها عبارتند از:

34 گونه‌ بومی‌ شامل 29.5 درصد پرندگان منطقه و پرندگانی همچون کبک‌معمولی‌ و تیهو

30 گونه مهاجر زمستان‌گذر شامل 26درصد پرندگان منطقه و پرندگانی‌ از قبیل‌ اردک‌ سرسبز، خوتکا و نوک‌ پهن‌

41 گونه‌ مهاجر تابستان‌ گذر شامل 35.5 درصد پرندگان منطقه و پرندگان‌ راسته‌ Passeriformes از قبیل‌ انواع‌ زردپره‌ و پری‌ شاهرخ‌ و پرندگان‌ دیگری‌ مانند هدهد و سبز قبا

7 گونه‌ عبوری‌ شامل 6 درصد پرندگان منطقه و بسیاری‌ از اردک‌ها نظیر فیلوش‌ وگیلار و پرندگان‌ شکاری‌ مانند عقاب‌ شاهی‌

3 گونه‌ رها شده‌ از قفس‌ شامل 2.5 درصد پرندگان که جزو پرندگان بومی نیستند و پرندگانی همچون طوطی‌ طوق‌ صورتی‌، بلبل‌ خرما و مینا را در بر می گیرند که توسط انسان‌ از مکان‌های‌ دیگر به‌ تهران‌ منتقل‌ و رها شده اند.

• خزندگان: به طور کلی این گونه‌ها از خزندگان در پارک‌های‌ ملی خجیر و سرخه‌‌حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود شناسایی شده‌اند:

بزمجه ‌بیابانی‌ که به عنوان گونه‌ شاخص‌ منطقه شناخته می‌شود و از اهمیت بالایی برخوردار است.

9 گونه‌ از سوسمارها

17 گونه‌ ازراسته‌ مارها

1 گونه‌ لاک‌ پشت‌

گونه‌های در معرض انقراض شامل افعی‌ البرزی‌، افعی شاخدار، بزمجه دشتی و لاک‌پشت‌ مهمیزدار غربی

• ماهیان و دوزیستان: در پارک ملی خجیر و مناطق اطراف این ماهی ها و دوزیستان زندگی می‌کنند:

یک‌ گونه‌ ماهی غیربومی به نام‌ قزل‌آلای‌ رنگین‌کمان‌

6 گونه‌ بومی شامل دو نوع ماهی سیاه، سس ماهی، سگ ماهی جویباری، عروس ماهی و ماهی کولی

2 گونه‌ دوزیست‌ به نام‌ وزغ‌ سبز و قورباغه‌ معمولی‌ 

بررسی گونه‌های مختلف گیاهان: ویژگی‌های خاص پارک و غنی بودن آن از نظر منابع آبی، فرصت رشد و نمو گیاهان گوناگونی را در آن فراهم کرده است و بیش از 35 گونه گیاهی در پارک ملی خجیر وجود دارد. در اینجا به مهم ترین این گیاهان اشاره می کنیم:

• شقایق‌های نابود شده: در گذشته‌ای نه چندان دور، با فرارسیدن اردیبهشت، شقایق‌های وحشی بساط خود را در پارک خجیر پهن می‌کردند؛ اما مردم به جان‌شان افتادند و با چیدن آنها ریشه‌شان را برای همیشه خشکاندند. از آن به بعد فقط چند عدد از آن شقایق‌ها باقی مانده‌اند که بعد از کلی جستجو در پارک می‌توان آنها را دید.
• گونه‌های دارویی، صنعتی و خوراکی: زیره سیاه، گل شکافته (Michauxia laevigata)، بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر کوتوله، بادیان کوهی، شنگ، تلخ بیان، شیر خشت، پیچک قندرونی و Haplophkllum pesforatum ، بنه، بادام کوهی، ارس، داغداغان، چنار، سپیدار، پده، بید، زالزالک تبریزی، افرا، زبان گنجشک، عرعر، اقاقیا، کاج، تنگرس، تمشک، گز، شیشعان، روناس، زرشک، سوفورا، شیرخشت، سیاه تلو، دغدغک، ارمک.
• باغشاد و ارتفاعات: بخش دشتی پارک و قسمتی به نام باغشاد با ارتفاع 1420 متر میزبان گیاهانی مانند درمنه، انواع گون، چوبک و اسفند می‌باشد و قسمت بالایی کوه‌ها درختانی مانند بنه، بادام خارآلود، ارس و نسترن را در خود دارد. در ارتفاعات بالاتر از پوشش گیاهی کاسته می‌شود و بالای کوه منطقه، آتمیزیا و چمن سوزنی وجود دارند.

نکته مهم: بازدیدها باید در مسیرهای تعیین شده انجام شود چرا که هرگونه تغییر مسیر امکان بروز آسیب‌های زیست‌محیطی و مشکلات مدیریتی منطقه را افزایش می‌دهد. محدوده‌های باغشاد، باغ انگوری و برخی زیستگاه‌های این منطقه در قسمت امن پارک ملی قرار دارند و به همین سبب بازدید آنها باید محدود و محدودتر شود.

پیاده‌روی و تماشای مناظر: محیط‌های مختلف و فضاهای متنوع در این پارک تجربه‌ای جالب از پیاده‌روی و کشف مناظر گوناگون را برای‌تان رقم می‌زند. 

عکاسی: مناظر خاص، گیاهان، حیات وحش و طبیعت منحصربه‌فرد همه و همه می‌توانند بهترین فرصت را برای علاقه‌مندان به عکاسی فراهم آورند.

امکانات پارک ملی خجیر

به دلیل حفاظت از زیستگاه حیوانات امکاناتی در این پارک ایجاد نشده است و تنها در محل ورودی به سرویس بهداشتی دسترسی دارید.

بهترین زمان بازدید از پارک ملی خجیر

با در نظر گرفتن فصل تولید مثل حیات وحش منطقه و خطراتی که ممکن است آنها را تهدید کند بازدید از این منطقه از اوایل تیر تا اوایل آبان صورت می‌گیرد.

آب و هوا و اقلیم منطقه

آب و هوای حاکم بر این منطقه ناشی از اقلیم سرد است که می‌توان آن را در چهار طبقه مختلف تقسیم‌بندی کرد:

1- اقلیم خشک و سرد: تا ارتفاع 1530 متری با میانگین حداقل دمای روزانه ۲- تا ۲/۴ درجه در آن در سردترین ماه سال

2- اقلیم نیمه خشک و سرد: ارتفاعات بین ۱۵۳۰ تا ۱۷۴۴ با میانگین حداقل دمای روزانه ۲/۴- تا ۸/۵- درجه در سردترین ماه سال 

3- اقلیم نیمه مرطوب سرد: ارتفاعات بین ۱۷۴۴ تا ۱۹۰۴ متر با میانگین حداقل دمای روزانه بین ۸/۵ تا ۷- درجه در سردترین ماه سال 

4- اقلیم ارتفاعات فوقانی: ارتفاعات بالاتر از ۱۹۰۴ متر با وزش شدید باد که بیشترین‌ میزان‌ وزش‌ در فصل‌ بهار رخ می‌دهد.

محل دریافت مجوز بازدید از پارک ملی خجیر

برای بازدید از این پارک ملی، باید مجوز سازمان محیط‌زیست را ارائه دهید به این منظور می‌توانید از طریق اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران اقدام کنید:

آدرس: تهران، سه راه تهرانپارس، کیلومتر 8.5 بزرگراه شهید یاسینی، داخل پارک سرخه حصار، خیابان گل مریم، اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران

تلفن: 2-77355781

به یاد داشته باشید که اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست برای بازدید شما ضروری است و بدون آن نمی توانید وارد پارک شوید.

تاریخچه پارک ملی خجیر | شکارگاه سلطنتی قاجار

پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور در سال 1133 و در زمان قاجار، منطقه‌ای با نام‌های قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی در نزدیکی تهران و در منطقه جاجرود امروزی قرار داشت که از آن حفاظت می‌شد و امروزه قدیمی‌ترین منطقه شکار ممنوع در کشور به شمار می‌رود. در سال 1310 این منطقه به طور رسمی به عنوان شکارگاه سلطنتی تعیین شد و در سال ۱۳۵۸ از سوی شورای انقلاب به عنوان منطقه حفاظت‌شده تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

شورای عالی حفاظت محیط زیست نیز طی مصوبه‌ای در سال 1361، منطقه‌ای را با حدود مشخص به مساحت ۹۹۷۱ هکتار از منطقه حفاظت شده جاجرود جدا و به عنوان پارک ملی خجیر تعیین کرد.

آب پارک ملی خجیر از کجا تامین می شود؟

جریان‌های غربی و مدیترانه‌ای، مهم‌ترین عامل بارندگی در پارک ملی خجیر و سرخه‌حصار هستند و نزدیک به ۸ ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه‌های بهار، تاثیر خود را بر این منطقه می‌گذارند. دره مرکزی، کم‌باران ترین ناحیه در پارک ملی خجیر به شمار می‌رود که بارندگی آن بین 275 تا 300 میلیمتر است.

یکی از منابع آبی مهم در خجیر رودخانه جاجرود است که پیش از ورود به پارک از سد لتیان گذر می‌کند. چشمه‌های پارک ملی خجیر میزان آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه‌حصار دارند و نقش مهمی را در تامین آب منطقه ایفا می کنند. از میان این چشمه ها می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، نایب علی، باغشاه و سیدرضا اشاره کرد.

دغدغه های کارناوالی

خجیر برای محیط زیست کشورمان ارزش بسیاری دارد؛ اما برخی مسائل به جان این منبع ارزشمند افتاده و آن را به مرگ نزدیک‌تر می‌کند. این مسائل عبارتند از:

• ساخت وسازهای غیرمجاز 
• حضور صنایع نظامی پارچین و هوا-فضا و تعارضات و تصرفات ناشی از آن
• اجرای پروژه‌های ملی و احداث راه‌های دسترسی متعدد و تخریب محیط
• حفر چاه‌های غیرمجاز در منطقه
• شکار و صید غیرمجاز
• آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و بکر
• ورود دام و کوچ عشایر در فصل کوچ
• احداث گلخانه های غیرمجاز و ورود سموم کشاورزی به چرخه محیط
• احداث سد ماملو و اتوبان اصلاحی پارچین
• ایجاد صداهای مهیب حاصل از انفجار در صنایع نظامی
• جنگل‌کاری‌های منابع طبیعی با درختان غیربومی
• برداشت غیرمجاز سنگ از بستر رودخانه

سخن آخر

با هم به یکی از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده جهان رفتیم و جلوه‌های پارک ملی خجیر را از نظر گذراندیم. آیا تا به حال به این پارک ملی رفته‌اید؟

تجربه بازدید از پارک ملی دیگری مانند پارک ملی بوچاق ،  پارک ملی بمو شیراز ، پارک ملی لار و ...  را داشته‌اید؟

تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید؟

منتظر دیدگاه‌های شما خوبان هستیم...