مترو آب چشمه علی را خشک کرد؟

به نقل از خبرگزاری ایسنا، بیش از یک سال از آغاز هشدارها برای عبور مترو از محدوده‌ تاریخی شهر ری می‌گذرد. هر چند این هشدارها به تغییر مسیر مترو و طولانی تر کردن این خط ختم شدند و مترو را در یک تصمیم تاریخی و ارزشمند قرار دادند؛ اما به نظر می‌رسد هنوز نکاتی در این تصمیم تاریخی، مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، نکاتی که خشک شدن آب چشمه علی را به همراه داشته‌ است. متروی تهران که در طول این سالها، کمک بزرگی در زمینه حمل و نقل عمومی پایتخت بوده است و هر سال با اضافه شدن ایستگاه های جدید، به کمک مردم تهران آماده است؛ ایستگاه هایی که می توانید آخرین اطلاعات مربوط به آنها را از صفحه معرفی مترو تهران به دست آورید و از همین لینک به جدیدترین نقشه متروی تهران نیز دسترسی پیدا کنید. 

حال اواسط شهریور سال گذشته خبر رسید که کارگاه مترو در فضای میانی "برج طغرل" و "قبرستان ابن‌بابویه" در حال تجهیز شدن است. در آن زمان نخستین دغدغه‌ میراثی‌ها نگرفتن استعلام از میراث فرهنگی و بررسی نکردن طرح این پروژه بود، اما در همان زمان هم خواسته یا ناخواسته مترو باعث شد خواب "برج طغرل"، قبرستان "ابن‌بابویه"، "دژ رشکان" و "محوطه چشمه علی" بر هم بخورد. این تجربه‌ای آشفته در بناهای تاریخی است که هر از گاهی میراث فرهنگی با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

سرانجام دغدغه‌ها باعث شد قطار شهری در تصمیمی تاریخی، به نفع بناهای تاریخی شهر ری پا پس بکشد و خط ۶ خود را از فاصله حدود ۱۲۰ متری برج طغرل، چشمه علی و قبرستان ابن بابویه به حدود ۴۰۰ متر آن طرف‌تر منتقل کند. این آرامش‌بخش‌ترین خبر در طول یکی دو سال گذشته برای آثار تاریخی شهر ری بود. اما هنوز این ماجرا ادامه داشت و خبرهایی از چشمه علی شهر ری، بار دیگر ذهن‌ها را به سمت تونل مترو و احتمالاتی که باعث تغییر مسیر آب سفره‌های زیرزمینی می‌شد، کشاند. این بار خبر این بود: «آب چشمه علی شهر ری خشک شد.»

اما این خشک شدن دایمی نبود و به قول قدیمی‌ها می‌رفت و می‌آمد؛ یک روز آب در چشمه‌علی جاری بود و دو روز خبری از آن نبود. انگار فلکه‌ آب چشمه علی را باز و بسته می کردند! بعد از گذشت مدتی با پایین‌تر آمدن دِبی آب در این چشمه، نگرانی‌ها افزایش یافت و این‌بار پنج روز آب چشمه قطع شد؛ مدت زمانی که تا کنون برای این چشمه تاریخی سابقه نداشته است. این اتفاق باعث نگرانی علی‌اصغر مونسان -معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری- نیز شد و او از مجید مهدوی -مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران- خواست تا شخصا از محوطه‌ چشمه علی دیدن کند. او 12 اسفند ماه در بازدید از این محوطه‌ تاریخی با خبرنگاران گفتگو کرد.

معاون رییس جمهور خواست این مساله را شخصا رسیدگی کنم

مجید مهدوی، در این زمینه گفت:

این قضیه آن قدر برای سازمان میراث فرهنگی اهمیت دارد که شب گذشته - جمعه ۱۱ اسفند- در تماس تلفنی خواست تا شخصا این مساله را بررسی کنم.

او با اشاره به اینکه  همه ما می‌خواهیم از میراث‌مان نگهداری کنیم و چشمه علی شهر ری نیز میراث ماست، افزود:

از همین میراث می‌توانیم گردشگری را نیز رونق دهیم. اگر میراث نباشد قطعا گردشگری هم در کشور ما نخواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه دستورات لازم را برای انجام کارهای بعدی برای بررسی وضعیت چشمه علی شهر ری به مدیر نمایندگی میراث فرهنگی شهر ری داده شده است، بیان کرد:

تغییر خط مترو با پیگیری‌های میراث فرهنگی اتفاق افتاد، وگرنه قرار بود خط مترو از بین چند بنای تاریخی مانند چشمه علی، برج طغرل، دژ رشکان و قبرستان ابن‌بابویه عبور کند، اما خوشبختانه موفق شدیم مسیر خط در این نقطه را کلا تغییر دهیم.

اگر لازم شد کار مترو را متوقف می‌کنیم

هدایت‌الله جمالی‌پور -فرماندار ویژه شهرستان ری- نیز در این زمینه گفت:

از روز چهارشنبه از مدیر میراث‌فرهنگی شهر ری خواستیم تا در این زمینه ورود پیدا کرده و حتی اگر لازم شد کار را متوقف کند.

او با بیان اینکه میراث فرهنگی باید نتیجه پیگیری‌ها را به فرمانداری شهر ری گزارش دهد، اظهار کرد:

میراث فرهنگی مسوول صیانت از آثار تاریخی کشور است، هر جا که این آثار بخواهند آسیب ببینند، این سازمان موظف به ورود است و قطعا دادستانی و فرمانداری نیز به آن‌ها کمک می‌کنند.

وی در ادامه گفت:

باید نخست اقدامات کارشناسی را به طور کامل انجام داد، نمی‌توان به راحتی این کار را متوقف کرد. بعد از انجام کارشناسی و بررسی نتایج آن، اگر واقعا آسیب از مترو بود و مترو طرحی را برای برطرف کردن این مساله ارایه داد، می‌تواند کار خود را ادامه دهد، در غیر این‌صورت به جد آن را متوقف می‌کنیم.

شهرداری مستقل عمل می‌کند، بنابراین نظارت وجود ندارد

او بیان کرد:

متاسفانه شهرداری تنها جایی است که در کشور همه چیز را برای خود مستقل کرده‌ است. شورای ترافیک، کمیسیون ماده ۵ و حتی کمیسیون ماده ۱۰۰ نیز توسط شهرداری تهران مستقل شده است، این روند در ایران و به خصوص در تهران یک ایراد است، همه اختیارات را دست یک مدیر داده‌ایم و آن هر تصمیمی که بخواهد می‌گیرد. اقدامی که هم خوب است و هم بد؛ چون نظارت را از بین می‌برد.

جمالی‌پور با اشاره به اینکه فقط شهرداری تهران این مشکل را دارد، اظهار کرد:

این مساله می تواند برخی مواقع مسایلی را ایجاد کند که بُعد نظارتی دستگاه‌های بالادست مانند استانداری و فرمانداری تهران را بر این موضوعات کم کند و حتا گوش به فرمانِ کمتری داشته باشد.

تا امروز همه قول‌ها و نظرات کارشناسی شفاهی بوده‌اند

امیر مسیب رحیم‌زاده -مدیر نمایندگی میراث فرهنگی شهر ری- در این زمینه اظهار نظر کرد:

با پیگیری‌های انجام شده در طول ماه‌های گذشته مسیر این خط مترو تغییر کرد و قرار شد تا این خط مترو از پشت این محوطه‌ تاریخی عبور کند، اما همه این صحبت‌ها تا امروز به صورت شفاهی بوده است و مسوولان متروی شهری باید آن را مکتوب کنند.

او با بیان اینکه اگر امروز -شنبه ۱۲ اسفند-، قرار مکتوب و طرح به میراث فرهنگی نرسد، درخواستِ توقف کار مترو در این مسیر را می‌دهیم، ادامه داد:

در طول ماه‌های گذشته آب چشمه علی به صورت موضعی خشک می‌شد، دو روز آبی در چشمه نبود و چشمه سه روز آب داشت، این اتفاق موضعی بود و تا کنون به طور دایم قطع نشده بود.

وی با تاکید بر اینکه طرحِ اولیه از سوی مترو ارایه و توسط مشاور دانشگاه تهران تایید شده بود، بیان کرد:

بر اساس آن بررسی، اعلام شده بود که بحث هیدرولوژی به آب چشمه علی آسیب نمی‌زند و اقدامات شرکت مترو برای خط جدید، آسیب‌زا نیست.

او ادامه داد:

بر اساس اظهار نظرها، قطعی‌های موضعی آب چشمه علی به دلیل عبور «TBM» از محوطه بوده است. در زمان ایجاد تونل مترو و به واسطه حرکت این دستگاه، آب از شیارها وارد تونل می‌شد که برای ادامه کار در تونل مترو، آب را به سمت سرخه حصار پمپ می‌کنند و در نتیجه سطح آب پایین می‌آید که این باعث قطع شدن مقطعی آب چشمه علی می‌شود و هر زمان که پمپ کردن آب تمام شود، بار دیگر آب در چشمه علی جریان خواهد داشت.

در طول یک سال گذشته فقط میراث فرهنگی به خط ۶ مترو ورود کرده است

رحیم‌زاده با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی امکان وارد شدن در بحث‌های محیط زیست، منابع طبیعی، امور آب و سازمان زمین‌شناسی را ندارد، گفت:

اگر آب چشمه علی قطع شود بخش زیادی از جاذبه‌ گردشگری این محوطه‌ تاریخی از بین می‌رود، اما متاسفانه تا کنون فقط میراث فرهنگی به این اتفاق ورود پیدا کرده است.

او تاکید کرد:

مسوول خشک شدن آب چشمه علی فقط میراث فرهنگی نیست که اگر این اتفاق رخ دهد، دستگاه‌های متولی دیگر نیز باید در این زمینه جوابگو باشند، تا جایی که میراث فرهنگی امکان داشته تا کنون این اتفاق را بررسی کرده‌ است.

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی شهر ری به وجود دو دغدغه از سوی میراث فرهنگی در این زمینه اشاره کرد و آنها را این گونه توضیح داد:

دغدغه‌ نخست، عبور مترو از محدوده‌ تاریخی بود که خوشبختانه آن برطرف شد، اما دغدغه‌ دیگر تاثیر خط مترو روی آب چشمه علی بود که مشاوران مترو موظف به بررسی آزمایش‌های هیدرولوژی در این زمینه شدند. براساس جلسه‌ای که در ایستگاه شش با مدیرعامل شرکت بین‌الملل ساب ایران برگزار شد، این دوستان به طور شفاهی اطمینان دادند که عبور این خط هیچ تاثیری روی آب نخواهد گذاشت و قطعی‌ها نیز موضعی هستند که بعد از احداث تونل و حذف "سگمنت"‌هایی که بعد از عبور«TBM» داخل شیارها گذاشته شده‌اند، آب به جریان قبلی خود بر می‌گردد. با شرایط به وجود آمده ما تا امروز به آن‌ها وقت داده‌ایم که مطالعات خود را به صورت مکتوب به ما بدهند و تاییدیه مشاور ذی‌صلاح را داشته باشند تا میراث فرهنگی از وارد نشدن آسیب به محوطه مطمئن شود، در غیر این صورت کار مترو را متوقف می‌کنیم.

او ادامه داد:

آخرین جلسه با مترو در این زمینه به دو هفته گذشته برمی‌گردد، نامه‌نگاری‌ها نیز با مترو انجام شده و طرح را به صورت مکتوب خواسته‌ایم، آن‌ها باید تا امروز به ما جواب دهند. به آن‌ها نامه زده و برای اجرایی کردن این طرح ملزم‌شان کرده‌ایم.

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.