حکایتی جالب از گز اصفهان در دوره صفویه

چکیده : در این مقاله نگاه مختصری به تاریخ گز اصفهان داریم و میگیم چرا امروزه پیدا کردن گز اصفهان تازه خیلی ساده است.

در جنگ چالدران، که اولین جنگ میان ارتش صفویه و امپراتوری عثمانی بود، شاه اسماعیل به چالش بزرگی برای تهیه آذوقه سربازان برخورد کرد. از آنجایی که اقوام ترک شمال شرق کشور با امپراتوری عثمانی رابطه نزدیکی داشتند به ارتش شاه اسماعیل غلات و مواد غذایی نمیدادند.و اگر شاه تصمیم میگرفت خوراکی هایی مثل گندم و گوشت و حبوبات را از اصفهان به آذربابجان ببرد،قطعا در راه خراب میشد. بنابراین شاه اسماعیل دستور داد در راه توشه ای را برای سربازان تهیه کنند که توان جنگیدن به آن ها بدهد و ماندگاری خوبی داشته باشد.آشپز های دربار،شیرینی را اختراع کردند که از سفیده تخم مرغ،شکر و مغز پسته و تخم آفتاب گردان تهیه میشد.این شیرینی به صورت خشک شده در اختیار سربازان قرار میگرفت.که هم وزن کمی داشت و هم قوت بالایی ،از انجایی که این خوراکی را برای مسافت های طولانی استفاده میکردند اسم آن را گز گذاشتند.قطعا میدانید که گز به معنی یک واحد اندازه گیری طولانی مثل "کیلومتر و مایل"  است. هرچند که شاه اسماعیل در این جنگ شکست خورد و به اصفهان برگشت اما ماه عسل این جنگ که گز بود همچنان به عنوان  محبوب ترین شیرینی اشرافی باقی ماند. به قدری که شاه های صفوی برای پذیرایی از مهمان های خارجی و تجار بزرگ از گز استفاده میکردند. همچنین روایت است در دوره شاه طهماسب صفوی ، همایون ، پادشاه هندوستان به علت شورش داخلی به اصفهان پناه آورده بود،و شاه ایران برای پذیرایی از شاه هندوستان جشنی تدارک دید و در آن مجلس از گز به عنوان نماد فرهنگ صفوی استفاده کرد.که از این ضیافت تابلویی نقاشی در اسناد تاریخی موجود است.

کجای دنیا جز اصفهان،گز پیدا میشه؟

خوراکی های شبیه به گز در کشور های مختلف وجود دارند.مثلا نوقای ترکی بسیار شبیه به گز اصفهان است اما دستور پخت متفاوتی دارد.تورون ایتالیا نیز شبیه گز اصفهان است با این تفاوت که یک گز بزرگ و غول پیکر است و شما با یک چاقو،تکه ای از آن را میبرید و وزن میکنید.اما هیچ کدام به خوشمزگی گز اصفهان نیستند.در دوره صفویه مثل امروز،شکر در دسترس نبود،بخاطر اینکه فرایند استفاده از نیشکر در مقیاس صنعتی وجود نداشت،اولین کارخانه تولید شکر در  سال 1338 و منطقه هفت تپه تاسیس شد و قبل از آن ،  شکر به عنوان کالای رایج به حساب نمی آمد.ولی در آن دوره ،  شیرین کننده های طبیعی مثل شیره های گیاهی وجود داشت.گزانگبین یکی از محبوب ترین شیره های گیاهی است که از فعالیت حشره ای بر روی نوعی گیاه گون به دست می آید.در تهیه گز سنتی از آب کردن گزانگبین برای شیرین کردن گز استفاده میشده است و عده ای هم باور دارند اسم گز از ابتدای همین گزانگبین گرفته شده.امروزه گزانگبین بسیار کمیاب و گران قیمت است و حدودا کیلویی 5 میلیون تومان قیمت دارد.و فقط در گز های لوکس و گران قیمت استفاده میشود.

چه بلایی سر گز اصفهان بعد از انقلاب آمد؟

با رشد تکنولوژی کم کم ابزار بسته بندی مدرن وارد کشور شد.از اولین آبمیوه های پاکتی که ساندیس نام داشتند بگیر تا کیک هایی به اسم تی تاپ،همه مدیون بسته بندی های جدید بودند.کم کم از سال 1370 این بسته بندی ها وارد صنعت گز سازی شد و برای اولین بار،گز بسته بندی یا گز لقمه ای بوجود آمد.این گز با ماندگاری حدود 2 ماه ، انقلابی در صنعت گز اصفهان بوجود آورد.رشد صادرات و ارسال گز به شهر های مختلف ایران مثل تهران ،مشهد و شیراز از اثرات این گز جدید بود.بهبود حمل و نقل جاده ای و ماشین های حمل بار سریع نیز در روند حمل گز تاثیر گذار بودند و باعث تازه ماندن آن قبل از رسیدن به مقصد میشدند.به همین دلیل امروزه نه تنها اصفهانی ها بلکه همه مردم ایران میتوانند گز تازه را مستقیم از کارخانه سفارش دهند و 3 روزه درب منزل تحویل بگیرن.گز شاهکار از بزرگترین تولید کننده های گز اصفهان است که در سال 1353 تاسیس شده و شما میتوایند برای خرید گز اصفهان به سایت گز شاهکار مراجعه کنید.