به نقل از خبرگزاری تسنیم، مرتضی رضوانفر -عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری- در معرفی 699 کتیبه فارسی و عربی، کشف شده از قعر دریای خزر در ساحل باکو اظهار داشت:

کتیبه‌ها در فاصله 300 متری ساحل باکو در حاشیه قلعه و جزیره‌ای که بیش از 700 سال پیش (1306م) طی یک زلزله و مرتفع شدن دریا، به زیر آب رفته بود، یافت شدند.

او با اشاره به نگهداری این کتیبه‌ها در کاخ شروانشاهان باکو گفت:

این کتیبه‌ها حاوی کلمات فارسی و عربی است و تاکنون در چیدمان‌های مختلف کتیبه‌ها در کنار یکدیگر، هیچ عبارت معناداری قرائت نشده است.

به گفته رضوانفر، اسامی خاصی همچون فریبرز، گرشاسب، فرخزاد، فریدون، منوچهر، یزید، احمد، محمد و شیبانی در این کتیبه‌ها مشاهده شده است که به نظر می‌رسد اسامی حاکمین محلی باشد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به قرار داشتن کتیبه‌ها به مدت هفت قرن در زیر آب و کشف آنها طی 30 سال کاوش باستان‌شناسی، توضیح داد:

اندازه کتیبه‌ها اکثرا 70 در 50 سانتی متر است و تصاویر انسانی و حیوانی و همچنین صورت دیو و اجنه (صورت های این جهانی و آن جهانی) روی برخی از آنها نقش بسته شده است.

طلسم برای دفع بلایا و دشمنان

رضوانفر با اشاره به این بیت از سروده‌های فردوسی که « بسازند جای شگفتی طلسم/ که کس بازنشناسد او را ز جسم» اظهار کرد:

با توجه به استفاده از خطوط و جملات وهمی و نبود دقت در ترکیبات و اصول خوشنویسی، همچنین وجود صورت‌های دیو و عجایب المخلوقات، احتمالا به عنوان تعویذ و طلسم برای دفع بلایا و دشمنان، تهیه شده‌اند و شاید به عمد به عنوان طلسم، در آب و در کنار یک قلعه دفاعی غرق شده‌اند.

او افزود:

در گذشته برای حفاظت از قلعه‌ها از طلسم استفاده می‌کردند و معتقد بودند این قلعه‌ها قابل فتح و گشایش نیستند، همچنین برای حفاظت از خزاین یا منازل شخصی، طلسمی بر ورودی آنها تعبیه می‌کردند.

رضوانفر گفت:

طلسم در تعریف دهخدا، ترکیبی از صورت‌های ارضی و سماوی و یا خطوط وهمی است که اهل فن برای دفع موذی، ترسیم می‌کنند و منظور کلمات و خطوط مرموز و غیرقابل فهمی است که برای عموم قابل خوانش و فهم نباشد.

به گفته او، در واقع اعتقاد بر این بوده است که جمع کردن قوای فعال و منفعل یعنی قوای آسمانی و زمینی توسط افراد خبره، باعث به کارگیری قوای کاینات در امور زمینی می‌شود و شاید به قول فرخی سیستانی شاعر قرن پنجم، تعداد این کتیبه‌ها نیز هزار طلسم بوده و فقط 699 عدد از آنها یافت شده است.

این پژوهشگر پیشکسوت در پایان به این بیت از سروده‌های فرخی سیستانی اشاره کرد: