دخالت کشورهای عربی سد راه ثبت جهانی بادگیرهای یزد

به نقل از ایسنا، بادگیرها، سازه‌های تاریخی و منحصربفرد شهر جهانی یزد به شمار می روند به طوری از گذشته نیز این دیار کهن را با عنوان شهر بادگیرها می شناختند. این سازه‌های خشتی و زیبا که به عنوان یکی از مهم ترین جاذبه‌های یزد به شمار می‌آیند؛ «جلال آل احمد» مورخ و ایران‌شناس برجسته نیز به این سازه ها اشاره کرده و گفته است که در وهله اول توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کنند. بادگیرها که همواره بر پشت‌بام و بلندای خانه‌ها و بناهایی مانند آب‌انبارها دیده می شوند، در واقع سیستم‌های منحصر به‌فرد سرمایشی و سازگار با اقلیم کویر مرکزی ایران هستند و از ابداعات شگفت انگیز نیاکان این سرزمین به شمار می روند.

این بناهای مکعبی شکل و گِلی روزگاری مسیر باد را به داخل صحن و سرای خانه‌ها تغییر می دادند و به مانند کولرهایی طبیعی عمل می‌کردند. امروزه این بادگیرها در نتیجه پیشرفت تکنولوژی سیستم‌های سرمایشی، دیگر کارایی چندانی جز در نمای ظاهری ساختمان‌ها ندارند و در معماری نوین یزد نیز فراموش شده اند.

البته بسیاری از این سازه‌های خاص تاریخی در استان یزد به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردشان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند اما هنوز مجموعه این آثار به رغم تلاش‌های بسیار موافقت یونسکو برای درج در آثار جهانی را جلب نکرده است.

سید مصطفی فاطمی -مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد- با اشاره به این موضوع گفت:

۱۰ سال از تلاش برای ثبت جهانی بادگیرها با عنوان «ثبت فن‌آوری ساخت بادگیر» می‌گذرد ولی علی‌رغم ارسال پرونده مذکور به یونسکو، به دلیل مداخله و اعتراض نمایندگان کشورهای عربی به ویژه امارات متحده عربی تاکنون محقق نشده است.

وی به پژوهش‌های صورت گرفته در این رابطه و همچنین مطالعات یکی از اساتید یزدی ساکن کانادا در خصوص ریشه‌یابی واژه‌ی «بادگیر» در ادبیات اشاره کرد و توضیح داد:

متاسفانه علی‌رغم تمام این تفاسیر پرونده ثبت جهانی بادگیرها در فهرست آثار معنوی یونسکو متوقف شده است.

فاطمی از تلاش برای طرح مجدد پرونده ثبت جهانی بادگیرهای یزد در یونسکو خبر داد و گفت:

البته به دلیل تعدد پرونده‌های در نوبت جمهوری اسلامی ایران به یونسکو، این طرح با تعلل مواجه شده ولی در حین حال اداره کل میراث فرهنگی استان بارها برای همکاری جهت تکمیل و به جریان افتادن این پرونده اعلام آمادگی کرده است.

او از روند تکامل بادگیرها از فلات مرکزی به سایر نقاط ایران به عنوان مهمترین دست‌یافته‌ی تحقیقات صورت گرفته برای ثبت جهانی این سازه نیز یاد کرد و ادامه داد:

روند تکامل بادگیرها بر اساس مستندات موجود از یزد، کرمان و سمنان شروع و پس از آن به سمت شهرهای حاشیه خلیج فارس و هرمزگان و در نهایت به کشورهای عربی به ویژه کویت، عمان و سایر کشورهای عربی راه یافته است.

وی ایجاد بادگیر را برگرفته از زندگی مردمان دیار کویر دانست و در این رابطه گفت:

گرمای شدید و موضوع بقا در این سرزمین، مردم مناطق کویری ایران را به سمت پیدایش چنین ابداعاتی سوق داده به نحوی که بنا بر پژوهش‌های صورت گرفته در ابتدا اقدام به حذف یکی از دیوارهای ساختمان‌های شان و ایجاد تالارها و طاق‌ها کردند و در ادامه به ویژه در عصر ایلخانی، این تالارها بلندتر شدند تا تهویه هوا را بهتر انجام دهند.

مدیر کل میراث فرهنگی یزد ادامه داد:

پس از آن که زیرزمین‌ها به عنوان دریچه‌هایی در تهویه هوا به کار گرفته شدند، بادگیرهای یک طرفه ابداع شد و سپس بادگیرهای چند ضلعی، دایره‌ای و سایر بادگیرها شکل گرفتند که تمامی انواع آن در یزد وجود دارد.

فاطمی در پایان نیز قدمت تکنولوژی بادگیر را بیش از تصورات کنونی دانست و بیان کرد:

بادگیر با عنوان «بادآفره» در اشعار رودکی که متعلق به قرن ششم هجری است نیز دیده می‌شود که بیانگر قدمت افزون‌تر این سازه‌ها در کشورمان است.

اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.