تایید یا رد قدیمی ترین سند خلیج فارس

به نقل از خبرگزاری ایسنا، با وجود بی توجهی به «کتیبه خارک» در طول ده سال گذشته، اکنون معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قول داده که ترتیب سفر کارشناسان را به خارک بدهد تا بررسی و اعلام نظر نهایی مبنی بر تایید یا ردِ این کتیبه به عنوان «قدیمی ترین کتیبه خلیج فارس» را انجام دهند.

در مهر ۱۳۸۶ بود که یک شهروندِ جزیره‌ خارک پیدا شدن کتیبه‌ای به خط میخی در جریان عملیات احداث یک جاده را به میراث فرهنگی استان بوشهر اعلام کرد و تعدادی از باستان‌شناسان برای بررسی و مطالعه‌ این کتیبه راهی خارک شدند. از اظهار نظر آنها درباره‌ قدمت این کتیبه چنین برداشت شد که این اثر یکی از قدیمی‌ترین اسناد هویتی «خلیج‌فارس» است. اما به نظر می‌رسد این بررسی برای لزوم توجه به این اثر تاریخی و حفاظت از آن کافی نبود؛ چرا که با وجود ثبت ملی کتیبه و قرار دادن آن در میانِ فنسِ قفل و کلیددار، کمتر از یک سال بعد از پیدا کردن آن، در خرداد سال 1387، فردی روی قسمتی از کتیبه را خط می کشد؛ به اندازه ای که معاون وقتِ بخشدار جزیره‌ خارک آسیب آن را چنین توصیف کرد:

هفتاد درصد نوشته‌های کتیبه به شدت آسیب دیده و تنها یک خط از آن سالم مانده است.

آخرین اقدام میراث فرهنگی برای این کتیبه، قرار دادن آن در قفسی فنس مانند بود تا هیچ آسیبی متوجه آن نشود و به گفته‌ شهرام اسلامی، یکی از فعالان میراث فرهنگی خارک، از آن به بعد کمتر توجهی به این اثر تاریخی شد.

اسلامی نخستین کسی است که این کتیبه را دیده و مسوولان را در جریان وجود آن قرار داده است. او پیش از این گفته بود:

در ابتدای این کشف مهم و تاریخی اولین اظهار نظر در مورد این کتیبه از سوی دکتر علی‌اکبر سرفراز مطرح شد؛ کشف کتیبه خارک خواست خداوند بود تا کسی ادعای جعلی بودن خلیج فارس را نکند (مرکز مطالعات خلیج فارس)، پس از آن رسول بشاش، کارشناس خطوط و زبان های باستانی، با بررسی‌های اولیه روی این کتیبه، اصالت خط و زبان آن را تایید کرد.

لزوم بررسی مجدد کتیبه خارک

مطمئنا تایید یا رد این اظهار نظر، بررسی های کارشناسانه می طلبد؛ اقدامی که محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز آن را تایید می کند.

او پس از پرس و جو درباره‌ وضعیت کنونی این کتیبه از اداره کل میراث فرهنگی استان بوشهر، گفت:

جزیره خارک چند اثر تاریخی در سطح منطقه دارد که یگان حفاظت آنها را به طور دایم سرکشی می‌کند. این کتیبه نیز در سال ۱۳۸۶ کشف شد، چند ماه بعد افراد افراط گرا بخش‌هایی از این کتیبه را تخریب می‌کنند، اداره میراث فرهنگی دور آن را فنس می‌کشد و اکنون مانند دیگر آثارِ تاریخی در جزیره حفاظت می‌شود و هیچ مشکل و آسیبی متوجه آن نیست

وی در ادامه بیان کرد که درباره‌ قدمت این کتیبه، این سوال مطرح است که آیا می توان آن را قدیمی ترین کتیبه‌ موجود درباره‌ «خلیج‌فارس» دانست یا خیر. او سپس ادامه داد:

قرار است بار دیگر، گروهی برای بررسی کتیبه از نظر محتوا و قدمت به جزیره بروند و از سوی دیگر کارشناسانی که در سال‌های گذشته این کتیبه را بررسی کرده‌اند باید با تشکیل کارگروه بررسی، کتیبه را به طور دقیق تر بررسی کنند.

بعد از آسیب وارد شدن به کتیبه، مسوولان وقت میراث فرهنگی قول هایی مبنی بر حفاظت بهترِ این اثر دادند؛ حتا اواخر خرداد ۱۳۸۷ حسن فاضلی نشلی، رییس وقت پژوهشکده‌ باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پس از بازدید و بررسی کتیبه اعلام کرد:

برای تشخیص میزان آسیب واردشده به کتیبه‌ خارک باید روی آن اسکن لیزری انجام شود. چند خط و خش روی کتیبه ایجاد شده‌اند و برای تشخیص دقیق میزان آسیب وارد شده به کتیبه باید روی آن اسکن لیزری صورت گیرد. با این حال، محتوای کتیبه از میان نرفته است و آن را می توان خواند.

او در آن زمان خبر داد:

قرار شده پژوهشکده‌ باستان شناسی طرح جامعی را برای باستان شناسی محوطه‌ خارک ارایه دهد تا باستان شناسان این محوطه را ساماندهی و به سایت ـ موزه تبدیل کنند.

وی گفت:

کتیبه‌ خارک در مسیر راه قرار گرفته است و هیچ اثر تاریخی در اطراف آن نیست. این کتیبه مانند یک تک‌نگاره است که آنجا نوشته شده، ولی در فاصله ای دورتر از کتیبه، گذرراه‌های ساسانی قرار دارند که قبلا گیرشمن، باستان شناس فرانسوی، روی آنها کار کرده است. به همین دلیل، این گذرراه‌ها ارزشمندند و باید دوباره مرمت و احیا شوند.

فاضلی پیش از این با اشاره به برنامه‌های اقتصادی و منبع درآمدزایی از این اثر نیز گفته بود:

حدود ۱۲۰ هزار خارجی در خارک نفت بارگیری می کنند که با ایجاد پیامی فرهنگی برای آنها به عنوان گردشگر، چند ۱۰ میلیون دلار درآمد اقتصادی می‌توان ایجاد کرد.

اقدامات و قول‌هایی که در آن زمان هیچ کدام رنگ اجرا به خود ندیدند و کتیبه ماند و جزیره ای که فقط با چند اثر تاریخی زیر نظر میراث فرهنگی استان بوشهر اداره می شود.

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.