ورزش تاریخی چوگان | ورزش کهن ایران باستان

ورزش تاریخی چوگان از جمله ورزش‌هایی است که ردپای آن در ادبیات ایران نیز به چشم می‌خورد. آنچه امروزه در سایر کشورها از ورزش چوگان وجود دارد نشات گرفته از چوگان ایرانی است. عکس چوب چوگان نشان می‌دهد که این بازی از ورزش‌های پرطرفدار ایران بوده است، در گذشته مهارت در چوگان نقطه قوتی برای پادشاهان و شاهزاده‌ها محسوب می‌شد. در مطلب پیش‌رو از این ورزش جذاب برایتان بیشتر خواهیم گفت و وسیله بازی چوگان را به شما معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

چرا ورزش تاریخی چوگان؟

• چوگان یک سنت فرهنگی ملی و بخشی از میراث و فرهنگ‌و‌هنر سرزمین ایران است.
• قدمت چوگان به حدود 3000 سال پیش باز می‌گردد و از کهن‌ترین و زیباترین ورزش‌های ایران باستان محسوب می‌شود.
• سریع‌ترین بازی جهان است و در زمره نخستین ورزش تیمی جهان نیز قرار دارد.
•  در تاریخ ورزش ایران از چوگان به عنوان یک ورزش سنتی، تاریخی و ریشه‌دار یاد می‌کنند.
• ورزش‌های دوران کهن بیشتر زورآزمایی انسان‎‌ها در برابر یکدیگر بوده، اما در چوگان نبرد بر سر توپ یا گوی صورت می‌گیرد. 
•  این بازی در مراسم نوروز باستانی، جشن‌های ملی و عروسی‌ها برگزار می‌شده و به بازیکنان برنده جوایزی اهدا می‌کردند.
• از آنجا که این بازی یادآور خاطرات شیرین زندگی مردم بوده، نقش و نگاره‌های آن در بسیاری از آثار فرهنگی‌هنری و صنایع‌دستی ایرانیان به چشم می‌خورد.
• حضور چوگان در دربار خلفای عباسی نشان از تاثیر عمیق فرهنگ و آئین‌های ایرانی در جهان عرب دارد.
• این ورزش باستانی در فهرست میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.

ورزش تاریخی چوگان | ورزش ایران کهن

چوگان ورزش پادشاهان از ورز‌ش‌های کهن ایران زمین است که امروزه به ورزشی جهانی تبدیل شده و ورزش‌هایی مانند هاکی و گلف نیز از آن نشات گرفته است. در زمان اجرای این بازی، شاهان، مردم و درباریان با عشق و علاقه به تماشای آن می‌نشستند. این بازی مادر ورزش‌ها بوده و الگوگیری بازیکنان در زمین فوتبال نیز برگرفته از این بازی است. چوگان در میان شاهان و سواره نظام، در زمان جنگ و برای نشان دادن شجاعت و مهارتشان مورد استفاده قرار می‌گرفت و کاربردی نظامی و جنگی داشت، برخی اسناد نشان می‌دهند که اردشير بابكان و شاپور سوم نیز چوگان بازی می‌كردند. چوگان ایرانی (چوکان،چووکان) منشا بازی چوگان امروزی است که تاریخ آن به میانه هزاره نخست پیش از میلاد باز‌می‌گردد. چوگان میان سرزمین‌های کنونی خاورمیانه محبوبیت زیادی داشته و نخستین مسابقه ثبت شده چوگان قدیمی، بین ترکمن‌ها و ایرانیان انجام گرفته که پیروز آن ترکمن‌ها بودند. چوگان از سال ۱۹۰۰ میلادی تا سال ۱۹۳۹ میلادی در مسابقات جهانی المپیک بازی شده است چراکه در انتقال و انتشار این بازی به اروپا مردم بریتانیا نقشی اساسی داشتند. امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامه‌های ویژه چوگان را برگزار می‌کنند و از سوی کمیته بین‌المللی المپیک نیز یکی از ورزش‌های جهانی محسوب می‌شود.

نام چوگان برگرفته از نام چوب به‌کاررفته در آن و متشکل از چوب+گان است که در فارسی قدیم به آن چوپگان و چوبکان هم می‌گفتند. از آنجا که در این بازی سوار و اسب باید با سرعت نزدیک به ۶۰ کیلومتر در ساعت (مجموعا چیزی بیش از 360 کیلومتر درساعت) گوی را تعقیب کنند، چوگان را سریع‌ترین بازی جهان می‌نامند. برند آمریکایی Polo برگرفته از نام انگلیسی چوگان است که لوگوی آن مردی بر اسب در حال بازی چوگان را نشان می‌دهد. با آنکه چوگان ریشه در ایران دارد اما مدت زمان کوتاهی است که به آن پرداخته شده و چندان که باید به این ورزش توجه نمی‌شود، توجه به ورزش چوگان علاوه بر زنده نگه داشتن یک بازی کهن و تاریخی می‌تواند زمینه‌ساز رونق گردشگری و ارزآوری برای کشور نیز باشد. 

ثبت یونسکو: در 12 آذر ماه 1396 با شماره ۰۱۲۸۲ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسید.

ورزش چوگان از عهد باستان تا کنون

منشا پیدایش چوگان را ایران باستان می‌دانند و نام چوگان هم از آن دوران به یادگار مانده است. براساس مدارک موجود در منابع ایرانی و غیرایرانی و سنگ‌نبشته‌ای متعلق به 600 سال پيش از ميلاد مسيح که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود و بازی چوگان را بين ايرانيان و تورانيان نشان می‌دهد، تاریخ این ورزش قدمتی دیرینه دارد. در زمان هخامنشیان رشد این ورزش آغاز شد و پس از آن در دوران ساسانیان ادامه یافت. در این دوران ورزش با گوی و چوگان به منظور کسب آمادگی نظامی و سرگرمی متداول بوده است، میدان‌هایی نیز برای تماشا و برگزاری مسابقات چوگان ایجاد شده بود و بیشتر این مسابقات جنبه اشرافی داشت. خسرو پرویز برای تماشای مسابقات به میدان می‌رفت و در انتها هم جوایزی به بازیکنان اهدا می‌شد. در دوران ساسانیان برای اولين بار چوگان از ايران خارج شده و به چين رفت، بعد از اسلام نیز به مصر رفته و پادشان مصر به آن علاقه‌مند شدند و به‌هنگام کشورگشایی هند در دوران داریوش، در آن سرزمین هم رواج یافت. این ورزش در ایران پس از صفویان کم‌کم فراموش و در دوران قاجار کاملا از بین رفت. در زمان پهلوی، در نتیجه ارتباط با اروپاییان، بار دیگر رونق گرفت اما مانند گذشته نشد. از اوايل دهه 50 شمسی چند باشگاه با امكانات محدود چوگان آغازبه‌کار کردند كه اولی در قلهک و دومی در پارک جلاليه (پارك لاله) بود. پس از انقلاب اسلامی افرادی كه آشنايی با اين رشته نداشتند عليه آن برخواستند و همزمانی این مسئله با جنگ تحميلی باعث فراموشی این ورزش شد. سرانجام تعدادی از چوگان‌بازان قديمی در صدد احیا این رشته برآمدند و با نامه‌ای به مقام معظم رهبری و یادآوری جایگاه این بازی به‌عنوان یک ورزش ایرانی خواستار شروع مجدد آن شدند.

چوگان در سایر کشورها

•  مغولان علاوه بر آشنایی با فرهنگ‌وهنر ايران، بازی چوگان را نیز به‌طور کامل فراگرفتند و آن را در شرق آسيا گسترش دادند. در این زمان چوگان به‌طور جدی از ايران خارج شد. 
• پس از تسلط انگلیسی‌ها بر هند آن‌ها چوگان را به‌عنوان بازی اشرافی و سلطنتی آموختند. افسران انگليسی به‌طور حرفه‌ای چوگان را در باشگاه كلكته یاد گرفتند و با خود به انگلیس بردند. در سال 1860 چوگان در انگليس متداول و سپس به آمريكای جنوبی راه پیدا کرد. چوگان در این کشور به‌شدت رواج یافت و اكنون بیشتر از همه جای دنيا در آمریکای جنوبی چوگان بازی می‌شود و طرفداران بی‌شماری نیز دارد. 
• به‌واسطه‌ ظهور اسلام و ارتباط ایرانیان و اعراب، عرب‌ها نیز این بازی را آموختند و نام چوگان را صولجان گذاشتند.
• امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامه‌های ویژه‌ی چوگان را برگزار می‌کنند، در سال ١٨٨٠ بازی‌های جهانی به‌نام جام وست چستر آغاز شد که ٩ دوره ‌از آن شد. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم چوگان از سال ۱۹۰۰ میلادی تا سال ۱۹۳۹ میلادی به عنوان یک ورزش در مسابقات جهانی المپیک بازی شد و اکنون یکی از ورزش‌های جهانی شناخته شده به‌شمار می‌رود. در سال 1936 در المپیک برلین با توجه به عدم وجود اجماع جهانی یا حداقل حمایت از طرف کشور خاستگاه آن، ایران، از بازی‌های المپیک حذف شد.

چوگان در نقش جهان اصفهان

در جای‌جای تاریخ این مرزو‌بوم می‌توان نشانه‌هایی از چوگان یافت. تنگ چوگان در نزدیکی شهرستان کازرون از قدیمی‌ترین میادین چوگان در ایران باستان بود اما از آن قدیمی‌تر میدان چوگان نقش جهان در شهر اصفهان است. شاه عباس به چوگان علاقه زیادی داشت و خود نیز چوگان بازی می‌کرد. در دوران صفویه چوگان به شکوفایی رسید و میدان نقش جهان برای این بازی در نظر گرفته شد. این میدان که مانند نگینی سبز در مجموعه تاریخی نقش جهان اصفهان به‌چشم می‌آید، یکی از استانداردترین و تاریخی‌ترین مکان‌ها برای انجام بازی چوگان از زمان تیموریان بوده است. نحوه اجرای بازی چوگان در طراحی این میدان نقش به سزایی داشته و زمین‌های ورزشی هارلینگام و سایر زمین‌های معروف چوگان، کم‌و‌بیش از روی این میدان ساخته شده‌‌اند.

بر اساس کتاب‌های تاریخی در روزهای تعطیل، بازی چوگان در این میدان برگزار می‌شد و پادشاهان صفوی با حضور در ایوان کاخ عالی‌قاپو، نظاره‌گر این بازی بودند. شهر اصفهان مهد چوگان ایران و جهان است و دروازه‌های سنگی این میدان حکایت از انجام بازی چوگان دارد. به‌گفتۀ محمد حسین ریاحی‌ استاد دانشگاه اصفهان بر اساس تاریخ طبرستان و تاریخ‌های مربوط به فارس، اصفهان و خراسان ورزش چوگان ورزشی ریشه‌دار بوده که بین مردم و اصناف، شاهزادگان و نظامیان وجود داشته و یکی از الزامات شاهزادگان نیز فراگیری ورزش چوگان بوده است.

چوگان در عصر امروز

چند سال قبل دوستداران تاریخ‌و‌فرهنگ ایرانی تلاش کردند تا بار دیگر ورزش چوگان را زنده کنند، این امر منجر به تاسیس فدراسیون چوگان در سال 1381 شد. از آنجا که به‌دلیل هزینه‌های نگهداری و خرید اسب این ورزش یک نوع ورزش لوکس محسوب می‌شود تقریبا قشر خاصی به فراگیری آن می‌پردازند. در حال حاضر مراکزی برای آموزش این ورزش تاسیس شده و مسابقات چوگان نیز در ایران برگزار می‌شود، همچنین برای هر دو گروه بانوان و آقایان امکان یادگیری این ورزش وجود دارد.

ثبت چوگان در یونسکو

در 12 آذر 1392 جمهوری آذربایجان تصمیم داشت تا چوگان را به‌نام خود ثبت کند، اما در هشتمین نشست کمیته میراث ناملموس یونسکو در باکو این درخواست رد شد. در ۱۶ آذر 13۹۶ به همت متولیان فرهنگی و ورزشی در سازمان ملل متحد این بازی فاخر ایرانی، با عنوان «چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با موسیقی و روایت‌گری» برای همیشه به‌نام ایران زمین به ثبت جهانی رسید.

چهار رکن اصلی در چوگان

چوگان از جمله ورزش‌هایی است که اسب در آن نقش پررنگی دارد، در واقع اسب در این بازی یار شما است که با کمک همدیگر می‌توانید از پس این مسابقه بربیایید. پس باید هم شما و هم اسب برای این مسابقه آماده باشید. اسب، گوی یا توپ، چوب‌دست و سوار چهار رکن اصلی در بازی چوگان‌انند.

هدف و قوانین بازی چوگان

در ابتدای شروع مسابقه‌ چوگان، هر دو تیم چهارنفره با پوشش و لوازم ضروری این بازی نظیر کلاه ایمنی مخصوص چوگان، دستکش، شلاق چوگان، چکمه سوارکاری بدون بند و زانوبند در میانه زمین و پشت خط میانی صف‌آرایی می‌کنند. نگهداری از ساق دست‌ها و پاهای اسب به‌‌وسیله بانداژ کردن آن‌ها در بازی چوگان اجباری است. 

چوگان دارای شش دور است که به آن‌ها چوکه می‌گویند، چوکه نامی است که از قدیم باقی‌مانده و در شاهنامه هم به همین معنی آمده است. زمان استاندارد هر چوکه هفت دقیقه تعیین شده که در میانه آن‌ها سه دقیقه استراحت را در نظر گرفته‌اند. استراحت و توقف بازی تنها در پایان هر چوکه انجام می‌شود، مگر آنکه در میانه بازی اسبی زمین بخورد یا حادثه‌ای برای سوار رخ دهد. 

هدف این بازی فرستادن توپ به دروازه حریف است. اگر توپ از پشت دروازه خارج شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می‌گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد که در آن‌صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق می‌گیرد.

پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می‌کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می‌دهد. در صورت تساوی، وقت اضافه تعیین‌کننده خواهد بود و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می‌شود. هنگامی که بازیکنی به جهتی که توپ در آن پرتاب شده ‌است می‌تازد، و توپ در سمت راست بازیکن قرار دارد حق تقدم با اوست، در این صورت هیچ بازیکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آن که در فاصله معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد.

مشخصه‌های زمین چوگان

• طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷0 و ۱80 متر است و دروازه‌ای به طول ۷ متر دارد. در صورت وجود تخته حاشیه (تخته‌ای پیرامون زمین برای نشان دادن حریم زمین و سدی در برابر خروج توپ) طول زمین را 270 متر و عرض آن را 146 متر محاسبه می‌کنند.
• چوگان به دو صورت بر روی زمین مستطیل شکل چمنی و زمین مانژی (1) با ابعادی متناسب با کشور برگزار کننده انجام می‌گیرد.
• در کشور ایالات متحده آمریکا و آرژانتین این ابعاد زمین از استاندارد رایج بزرگ‌تر در نظر گرفته می‌شود.

اندازه چوب چوگان و توپ

چوب چوگان طولی معادل ۱۲۹ سانتی‌متر دارد که انتهای آن استوانه‌ای شکل است. معمولاً برای ساخت آن از چوب بامبو یا چوب‌های سبک و مقاومی همچون چوب درخت خرمالو استفاده می‌کنند. قطر توپ حدود نیز ۲۵/۸ سانتی‌متر با حدود ۱۴۱-۱۲۷ گرم وزن است که جنسی از چوب بید و یا بامبو دارد، البته در بازی‌های تمرینی از نوع پلاستیکی و فومی آن هم استفاده می‌شود.

تعداد بازیکنان

در هر تیم چهارنفر بازی می‌کنند، و از آنجا که روند بازی سریع است امکان دارد بازیکنان یک تیم در قسمت‌های مختلفی از زمین و در جای بازیکن دیگر قرار گرفته و وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به‌جای خود بازگردند.

• نفر اول یک مهاجم که وظیفه حمله و کمک به مدافع دارد.
• نفر دوم نیز مهاجم ولی وظیفه او در دفاع مهم‌تر است.
• نفر سوم که معمولا بهترین بازیکن تیم است، وظیفه تبدیل حرکات دفاعی به ضد حمله را دارد.
• نفر چهارم  مدافع است و وظیفه دور کردن توپ از دروازه را به عهده دارد. 

مدت زمان مسابقه

یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) ۷دقیقه‌ای تقسیم می‌شود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستان است اما در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل ۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته می‌شود.

شروع مسابقه چوگان

در ابتدای مسابقه، هر دو تیم در میانه زمین و پشت خط میانی صف‌آرایی کرده و چیدمان مخصوص به خود را می‌گیرند. سپس داور توپ را از فاصله ۶/۴ متری به میان آن‌ها پرتاب می‌کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می‌شود.

نحوه ثبت امتیازات

با گذشتن توپ از خط دروازه و تایید داور یک امتیاز برای تیم ثبت می‌شود، در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند ثبت امتیاز مشروط به تایید داور خواهد بود.

داوری در چوگان

بازی چوگان را یک داور و دو سر داور قضاوت می‌کنند. سر داوران برای اینکه در کم‌وکیف بازی قرار داشته باشند سوار بر اسب‌اند. در صورت توافق بین کاپیتان‌های دو تیم می‌توان قضاوت را به دو سرداور واگذار کرد ولی در صورت عدم توافق بین آن دو، تصمیم‌گیری حکم قطعی به‌عهده داور سوم خواهد بود.

خطاهای ورزش چوگان

• قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال زدن توپ است و انداختن جان او در مخاطره.
• ضربه زدن از جهت مخالف (از سمت چپ).
• سوارکاری و یا زدن ضربه به‌شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد.
• کوبیدن چوگان به پای اسب‌‌ها. 
•  ضربه زدن به گوی در میان دست و پای اسب، حریف و غیره.

جریمه خطاها

طبق قوانین و مقررات بازی جریمه‌ها متفاوت است. زدن ضربه آزاد روی دروازه از فواصل مختلف، احتساب یک گل برای تیم مقابل درصورت برخورد خطرناک یا خطای عمد در نزدیکی دروازه، حرکتی مشابه کرنر که یک ضربه آزاد از فاصله ۵۴ متری دروازه است به این شرط که مدافعین در فاصله ۲۷ متری از زدن ضربه قرار داشته باشند.

توقف بازی

توقف مسابقه‌ی چوگان در شرایط معمولی فقط در زمان پایان یک چوکه، جهت استراحت و تعویض اسب‌ها انجام می‌گیرد، اما در صورت بروز یکی از اتفاقات زیر در میان یک چوکه داور می‌تواند دستور توقف بازی را صادر کند.

• زمین خوردن یکی از اسب‌ها در حین مسابقه
• مصدوم شدن یک اسب بر اثر سانحه یا اتفاقی غیرمنتظره برای یکی از اسب‌ها (در صورت زمین خوردن سوارکار از اسب به‌طوری‌که اتفاق جدی برای سوارکار رخ نداده باشد، بازی همچنان ادامه خواهد داشت).

اسب چوگان

اسب مهمترین رکن در بازی چوگان است. معمولا از اسب‌های کوتاه قد در این بازی استفاده می‌شود به همین دلیل پونی‌ها جایگاه ویژ‌ه‌ای دارند. در یک بازی معمولا از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می‌کنند و بین آن‌ها اسب باید استراحت کند. اسب‌های مادیون عرب که در زمره گران‌ترین اسب‌ها قرار دارند، به درد چوگان بازان نمی‌خورد، اسب‌های چوگان باید قد کوتاهی داشته باشند تا سوارکار بتواند با کمک چوب به گوی روی زمین ضربه بزند. 

اسب‌های ماده از نر و اسب‌های کوتاه قامت از بلند قامتان، نژاد اسب‌ها هرچه به‌سمت ترکیب ترکمن و اروپایی می‌روند، برای چوگان بازان ارزشمندتر می‌شوند. اسب‌های چوگان هفته‌ای سه روز تمرین سخت و سه روز دیگر تمرین سبک دارند تا عضلاتشان نگیرد. این تمرین سبک که کارکرد ریکاوری در دیگر ورزش‌ها را دارد برای اسب چوگان، می‌تواند شامل قدم زدن در محوطه باشگاه باشد؛ کاری که مانع از ورم کردن عضلات اسب می‌شود. در چوگان به اسبی نیاز است که آموزش دیده و این بازی را بلد باشد؛ اتفاقی که حداقل یک سال آموزش مداوم برای اسب نیاز دارد.

وسائل ضروری اسب در حین مسابقه چوگان

• بانداژ برای حفاظت چهار ساق اسب به‌منظور عدم برخورد ضربات توپ و یا چوب چوگان به ساق‌ها.
• انتخاب افسار (دهنه، لگام) مناسب جهت کنترل هرچه بهتر اسب در حین مسابقه.

بهترین نژاد اسب برای چوگان

با توجه به قوانین برای چوگان برای این بازی می‌توان از اسب‌هایی با نژادهای مختلف استفاده کرد، اما از قدیم تا امروز بهترین اسب و نژاد برای بازی چوگان، اسبچه خزر (کاسپین) بوده که با قدمتی بسیار زیاد مختص به ایران است و نباید آن را با پونی‌ها یا اسب‌های مینیاتوری اشتباه گرفت. این اسب بسیار باهوش و خوش‌خلق است، بسیار سریع با انسان دوست می‌شود و از تربیت پذیری بالایی نیز برخوردار است. کاسپین‌ها به رنگ‌های سفید، سیاه، نیمه خاکستری، کرنگ (رنگ قرمز دارچینی یا رنگ چایی)، کهر (قرمز قهوه ای تیره) و سمند (رنگ زرد یا طلایی) دیده می‌شوند.

با وجود قد کوتاه، این اسب همانند یک اسب بزرگ تناسب اندام دارد و مانند یک اسب کامل کوچک است. گردن بسیار زیبا و قوس‌دار، پوست نازک و لطیف، سُم بسیار سخت و سفت و بیضی‌شکل و یال و دُم پُر پشت و بلند برخی از ویژگی‌های اسب کاسپین است. اسب‌های اصیل و چابک‌ قیمت‌های بیشتری دارند، به همین دلیل این بازی ورزشی گران است. این هزینه تنها برای خرید اسب نیست بلکه شامل تهیه علوفه، کارگر و مهتر، نگهداری و جابه‌جایی اسب‌ها برای انجام مسابقه نیز می‌شود.

ردپای چوگان در اشعار و نوشته‌های تاریخی

قدیمی‌ترین اثر از چوگان در کتاب کارنامه اردشیر بابکان که به زبان پهلوی و در قرن دوم و سوم میلادی نوشته شده است، به‌چشم می‌خورد. در میان منابع فارسی، قابوس‌نامه عنصرالمعالی، آداب الحرب و الشجاعه اثر فخر مدبر، شاهنامه فردوسی، رودکی و نظامی گنجوی از چوگان نام‌برده شده است. در قرن دهم و یازدهم هجری قمری شاردن و نقاشان ایرانی، شکل گوی و چوگان و لباس سواران و اندازه میدان را مشخص کردند. در آغاز قرن بیستم میلادی سایکس تاریخچه جالبی را از چوگان در کتاب ده هزار مایل در ایران منتشر کرد. وی داستان چوگان بازی سیاوش را از شاهنامه، خسرو و شیرین را از نظامی، باب چوگان زدن را از قابوس نامه و خلاصه چندین بیت از اشعار خیام، حافظ و چند شاعر دیگر را به انگلیسی ترجمه کرده است.

چند نکته

•  به دلیل نقش پررنگ اسب در این ورزش، چوگان ورزشی گران و پرهزینه محسوب می‌شود، نگهداری از اسب؛ عضویت در باشگاه و آمادگی برای شرکت در مسابقات، از هزینه‌های این ورزش است.
• تعداد کمی زمین استاندارد برای این بازی در ایران وجود دارد؛ مساحت زمين چوگان 8 برابر زمين فوتبال است و فراهم آوردن اين فضا خود بامشكلاتی همراه است.
• علاوه بر هزینه‌های اسب، هزینه ادوات چوگان، چوب، گوی و لباس مخصوص هم در این بازی قابل توجه است.
• چوگان ورزش با اسب است و اين اسب‌ها نيز بايد آموزش ديده باشند چراكه اسب معمولی با حركت چوگان در هوا ببيند رام كرده و فرار می‌كند. آموزش يک اسب چوگان كه حرفه‌ای و با سوار همراه شود سه سال زمان می‌برد.

سخن آخر

چوگان نیز مانند کُشتی ریشه در فرهنگ و تاریخ ما دارد و چنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. شاید اگر از همان ابتدا به این ورزش کهن توجه بیشتری می‌شد امروز ایران در جایگاه آمریکای جنوبی می‌ایستاد. نظر شما برای شناساندن بهتر و بیشتر چوگان به دنیا چیست؟