تندیس زئوس در المپیا | اصالت بازی های المپیک

چقدر با عجایب هفتگانه ی جهان آشنایی دارید؟ می توانید آن ها را به آسانی نام ببرید؟

زمان زیادی از شما نمی گیرد اگر با ما همراه باشید و کمی بیشتر با این شگفتی های دنیا آشنا شوید. اماکنی که با عنوان عجایب هفتگانه ی دنیا شناخته می شوند دو دسته هستند؛ اماکن و پدیده هایی که در قدیم به عنوان عجایب شناخته می شدند و پدیده هایی که از سال 2007 میلادی به بعد عنوان عجایب را کسب کردند.

کارناوال به تک تک عجایب کهن و جدید سر زده و این بار می خواهد به سوی یکی از زیباترینشان برود؛ تندیس زئوس.

تندیس زئوس جزو عجایب کلاسیک و یا قدیمی جهان است، مجسمه ای غول پیکر از خدای یونان، که از برترین خدایان باستان بوده است. این تندیس در المپیا قرار داشته جایی نام آشنا که مسابقات المپیک در آن برپا می شده، یکی از مشهورترین مناطق تاریخی در کل دنیا که در یونان واقع شده است.

به شما عزیزان کارناوالی پیشنهاد می دهیم که از مطالب دیگر ما در رابطه با عجایب هفتگانه نیز دیدن نمایید:

عجایب هفتگانه جدید دنیا

عجایب هفتگانه باستان دنیا

عجایب هفتگانه طبیعت دنیا

با کارناوال همراه باشید تا این بار با تندیس زئوس در المپیا، یونان آشنا شویم.

چرا تندیس زئوس؟

---

- با دیدن آن با عظمت یونان باستان بیشتر آشنا می شویم.

- با دیدن این تندیس زیبا بیشتر با پیشینه ی بازی های المپیک آشنا می شویم.

- زمانی بزرگترین مجسمه ی ساخته شده در دنیا بوده است.

- در زمان های دور ساخت چنین تندیسی کار غیرقابل باوری بوده است.

- از عجایب هفتگانه ی قدیمی دنیا است.

زئوس که بود؟

زئوس یکی از مهم ترین خدایان یونان باستان بوده است، می توان گفت وی فرمانروای تمامی خدایان دیگر بود. نام زئوس برگرفته از لغت یونانی (dios) به معنای درخشان و درخشنده است. اعتقاد بر این بوده که زئوس خدای آسمان ها، ستارگان، طوفان و زمین می باشد. در داستان های اساطیری، روایات و توصیف های بسیار زیادی در رابطه با این خدا آمده، روایاتی که هر یک از آن ها سال ها زمان برای خواندن و آشناییشان لازم است.

چند مورد از توصیفات زئوس را با هم مرور می کنیم:

- به شدت از دروغ گویی متنفر بود.

- کرونوس نام پدر زئوس بود و به این دلیل که پیش بینی کرده بودند، کرونوس به دست فرزندش کشته خواهد شد این خدا تمامی فرزندانش را می خورد و زئوس تنها فرزند او بود که سالم ماند.

- زئوس بزرگ شد و در نهایت پدر خود را سرنگون کرد.

- فرزندان دیگر کرونوس هم با خوردن معجونی از شکم پدرشان سالم بیرون آورده شدند.

- پس از زئوس برادران او با قرعه یکی یکی فرمانروا شدند.

- زئوس بزرگترین فرمانروای منطقه ی کوه های آلپ بود.

آشنایی با تندیس زئوس

یکی از مجسمه های فاخر که نامش به عنوان یکی از شاهکارهای هنری در عجایب هفتگانه ی دنیا در عالم طنین انداز شده تندیس زئوس است. این مجسمه در سال 435 پیش از میلاد توسط هنرمند ماهری به نام فیدیاس (Phidias) ساخته شد.

همانطور که اشاره کردیم این تندیس در المپیا که یکی از بزرگترین مراکز مذهبی یونان بوده، ساخته شده است. المپیا منطقه ای در جنوب غربی کشور یونان است و زئوس در المپیا یکی از معروف و مهم ترین خدایان باستانی بود که برای بزرگ داشتش در مناسبت های گوناگون جشن های مختلفی برپا می شد. به دلیل رتبه ی بالا و مهم بودن نقش زئوس برای یونانیان تندیس بزرگ و غول پیکری از او در المپیا ساخته شد، تندیسی که متاسفانه امروزه اثری از آن باقی نمانده اما محل ساخت آن کاملا مشخص است.

اهمیت زئوس در گذر زمان بیشتر و بیشتر می شد تا این که در 2500 سال پیش، مردم یونان تصمیم گرفتند معبدی برای او بسازند که در خور عظمتش باشد، هنگامی که ساخت معبد به پایان رسید متوجه شدند که مجسمه ای در شان زئوس در آن وجود ندارد، به همین دلیل در صدد ساخت تندیس زئوس بر آمدند.

تندیس زئوس 12 متر ارتفاع و 6 متر عرض داشته و در ساخت بدن آن از عاج فیل استفاده نمودند، سپس از طلا برای قسمت های ریش، مو و ردایش استفاده کردند. این مجسمه در مقایسه با ساختمان معبد بسیار بزرگ بود و طوری ساخته شد که سر زئوس با سقف برخورد می کرد. تاریخ دانان بر این باورند که سازنده ی تندیس با این کار می خواسته عظمت و شکوه زئوس خدای خدایان را به رخ بکشد.

یک دست زئوس عصایی بود که روی عصا سر عقابی نقش بسته بود و در دست دیگرش نمادی از نیکه (خدای پیروزی) دیده می شد. برخی می گویند در یک سمتش عقابی طلایی هم وجود داشته و دیگران سخن از وجود دو شیر در دو طرف مجسمه می کنند که در صحت آن ها شک و تردید وجود دارد.

سبک ساخت این تندیس کاملا یونانی بوده و از نوع تن پوش و چهره ی مجسمه می توان به وضوح متوجه شد که هنر دست هنرمندی یونانی است. این مجسمه که بزرگترین تندیس جهان باستان بود 850 سال در معبدش باقی ماند و سرانجام به دست برخی از اهالی یونان به ترکیه و شهر استانبول منتقل شد. متاسفانه تندیس زئوس سرنوشت تلخی داشت و در نهایت به دلیل وقوع آتش سوزی در محل نگهداری آن در آتش سوخت و از بین رفت (در سال 475 یا 425 میلادی). به همین دلیل در حال حاضر اثری از آن نیست.

 علت اصلی این که تندیس زئوس به عنوان عجایب هفتگانه دنیا ملقب شد این بود که سازنده ی آن در ساختش از روشی استفاده کرد که با در نظر گرفتن این که از عاج فیل بهره گرفته بود مجسمه در طول قرن ها از بین نرود و سالم بماند.

تندیس غول پیکر زئوس را در ویدئو تماشا کنید

چگونگی ساخت تندیس زئوس

روش ساخت این تندیس همان روشی است که امروزه در ساخت مجسمه های غول آسا استفاده می شود؛ یعنی اسکلتی از جنس فلز می سازند و پیکر مجسمه را حول آن بنا می کنند، برای بنای تندیس زئوس هم فیدیاس، اسکلتی از چوب ساخت و سپس در صدد ساخت دیگر اجزای تندیس روی آن بر آمد.

پس از اتمام اسکلت چوبی، روی آن را با صفحاتی از جنس عاج پوشاندند، در حقیقت تندیس زئوس توخالی بود و متشکل از اسکلتی بود که رویش را با صفحاتی تزئین کرده بودند و سپس با استفاده از گچ و طلا به ساخت جزئیاتش پرداختند.

فیدیاس تندیس را در 150 کیلومتری غرب شهر آتن و در المپیا و معبد زئوس بنا کرد و این کار را با دقتی توصیف نشدنی انجام داد طوری که این مجسمه کاملا توپُر و سنگین به نظر می رسید و جای تاسف است که اثری از آن وجود ندارد، اما افرادی که این مجسمه را دیده اند آن را این چنین توصیف کرده اند:

زئوس است، خدای خدایان، نشسته بر روی تخت سلطنتی اش، پر غرور و حیرت انگیز، مجسمه ای از جنس آبنوس، برنز، طلا و چوب که با جواهرات تزئینش کرده اند.

به دلیل مواد و مصالحی که در ساخت مجسمه زئوس استفاده شده بود و هوای مرطوب المپیا نیاز بود که از مجسمه به صورت مداوم مراقبت و نگهداری شود. این کار دشوار از پس کسی جز سازنده اش بر نمی آمد، به همین دلیل فیدیاس خود مامور حفاظت و نگهداری و حفظ جلای این تندیس زیبا شد. او هر روز مجسمه را با روغن مخصوص (به احتمال زیاد روغن زیتون) چرب می کرد تا مجسمه که از جنس عاج فیل بود ترک بر ندارد و این روغن ها در انتهای روز در حوضچه ی کوچکی که در پایه ی مجسمه بود جمع می شد.

با آن که تندیس زئویس 12 متر ارتفاع (به اندازه ساختمان 4 طبقه ی امروزی) و 6 متر عرض داشت اما به دلیل آن که به صورت نشسته ساخته شده بود عظمتش را در نظر مخاطبان دو چندان می کرد زیرا هرکسی که مجسمه را می دید فکر می کرد که اگر زئوس از تخت سلطنتی اش بلند شود قطعا معبد فرو خواهد ریخت، ساخت این تندیس از سال ۴۴۰ تا 430 پیش از میلاد طول کشید.

زمانی عظمت تندیس زئوس را متوجه خواهید شد که بدانید در اطراف آن و بر روی ستون های معبد محل ها و سکوهایی ساخته شد تا بینندگان روی آن ها بروند و بتوانند صورت زئوس را از نزدیک ببینند؛ صورتی که آن قدر با مهارت و ظرافت ساخته شده بود که چشمان همه را غرق در تماشا می کرد. بالاترین نقطه ی مجسمه تاجی به شکل برگ های زیتون و از جنس نقره بود.

در نهایت، مجسمه آن قدر زیبا شده بود که مورخی مشهور و پر آوازه به نام هرودوت از آن در نوشته هایش به عنوان یکی از عجایب دنیا نام برد.

کارگاه فیدیاس سازنده تندیس زئوس: که اغلب اشیایش پس از حفاری به موزه ی لوور برده شده است.

مرمت خیالی تندیس زئوس در تصویری که در سال 1572 نقاشی شد.

معرفی معبد زئوس

معبد زئوس نشان دهنده ی معماری باشکوه یونان باستان است؛ معبدی که مخصوص زئوس ساخته شد تا این خدا را برای همیشه در اذهان جهان جاودان کند.

2500 سال پیش از میلاد مسیح تصمیم برای ساخت معبد گرفته شد و ساخت بنای آن از سال 470 تا 456 پیش از میلاد طول کشید. ساختمان معبد شش گوشه است و با سنگ های زیبایی به جنس آهک ساخته شده. از نکاتی که این معبد را از دیگر معابد یونان قابل تشخیص می کند 72 ستون است که در قسمت خارجی آن بنا شده؛ ستون هایی که نماد و سمبل معماری سبک یونان باستان است. همه ی این ستون ها با ظرافت بسیار و با گچ به دست معماری محلی به نام لیبون ساخته شدند.

معبد زئوس از مهم ترین و زیباترین معابد یونان بوده است به همین دلیل در ساختش نهایت هنر را به کار برده اند؛ سنگ هایی صیقلی، سنگفرش های دیدنی، صدها مجسمه ی کوچک و بزرگ، شصت مجسمه ی شیر ... تنها گوشه ای از معبد زئوس هستند. معرفی و توضیحی در خور معبد زئوس در این مطلب که اختصاصا برای آشنایی با تندیس زئوس نگاشته شده نمی گنجد به همین دلیل کارناوال در مطلبی جداگانه به معرفی آن خواهد پرداخت.

خوب است بدانید که سر انجام این معبد خاص در زلزله ای که در سال ۵۲۲ میلادی، المپیا را لرزاند کاملا نابود شد و جز خرابه ای از آن بر جای نیست و در حفاری هایی که در قرن 19 و 20 انجام شد چند ستون از این معبد یافت شد، طبق برخی منابع دیگر این معبد در قرن پنجم بعد از میلاد مسیح در آتش سوخت.

سازنده تندیس زئوس که بود؟

همانطور که در ابتدای مطلب بیان کردیم سازنده ی تندیس زئوس مجسمه سازی به نام فیدیاس بود، او را به عنوان مهم ترین پیکر تراش یونان باستان می شناسند. وی پسر خارمیدس، یکی از بزرگ ترین فلاسفه ی یونان باستان است.

فیدیاس استاد تعداد زیادی از مجسمه سازان بزرگ یونان بوده است که نام دار ترینشان آگوراکتیروس و پانتارکس الیسی بودند. علاوه بر تندیس زئوس نیایشگاه آتنا از دیگر آثار مهم این هنرمند توانا به حساب می آید.

در رابطه با زندگی خصوصی فیدیاس اطلاعات چندان معتبری در دسترس نمی باشد، اما می دانیم که او مورد خشم یکی از پادشاهان زمانش قرار گرفت و به زندان افتاد و سرانجام هم در زندان جان سپرد اما مشخص نیست که فیدیاس پیش از زندان رفتن تندیس زئوس را ساخت و یا از زندان گریخت و تندیس را ساخت و دوباره به زندان افتاد. در هر صورت کاملا واضح است که این شخص از بهترین مجسمه سازان یونان بوده.

فیدیاس در پاسخ به کسی که پرسید آیا او زئوس را از نزدیک دیده یا نه، گفت:

من برای ساخت مجسمه ی زئوس از اثر ایلیاد هومر الهام گرفتم، عبارتی که در آن گفته شده بود پسر کرونوس با ابروهای مشکی پر پشتش سری به سمت من تکان داد و از این حرکت المپیا به لرزه در امد.

فیدیاس سازنده تندیس زئوس

ماجرای انتقال تندیس زئوس چه بود؟

با آن که در روایت ها آمده که تندیس زئوس در استانبول و در آتش سوزی سوخت و از بین رفت اما نظریه های متفاوت دیگری هم در این زمینه وجود دارد؛ برای مثال تندیس در راه انتقال افتاد و شکست. یا کاروانی که مجسمه را حمل می کرد آتش گرفت و مجسمه هم در راه سوخت. یا معبد زئوس آتش گرفت و مجسمه هنوز در معبد بود و همانجا سوخت و داستان هایی از این قبیل که نمی توان به قطعیت به هیچ یک استناد کرد.

در رابطه با سرانجام و نابودی این تندیس فوق العاده دو داستان بیشتر به حقیقت نزدیک هستند که مورد اول علت جابه جایی تندیس زئوس را هم مشخص می کند:

1 ) امپراطوی به نام گایوس یولیوس سزار کالیگولا اگوستوس ژرمانیکوس در سال 37 میلادی پادشاه روم شد و از قدرت زیادی هم برخوردار بود. او دستور داد که تندیس زئوس را به روم ببرند، اما در همان ابتدای راه مجسمه افتاد و شکست.

2 ) در سال 401 میلادی امپراطور روم فردی به نام فلاویوس تئودوسیوس بود، او دستور داد بازی های المپیک متوقف شوند و تمام بناهای موجود در المپیا نابود شوند، به همین دلیل تندیس زئوس هم در آتش سوخت و نابود شد و از معبد زئوس هم جز خرابه ای بر جای نماند. دلیل فرمان فلاویوس به تخریب بناها به دلیل مخالفتش با بت پرستی بوده است (391 میلادی).

ارتباط مسابقات المپیک با زئوس

جشن هایی که به افتخار زئوس برگزار می شد در زمینه های گوناگونی بود و یونانیان از هر چیزی استفاده می کردند تا به زئوس ابراز علاقه کنند. از مهم ترین جشن های آنان برگزاری مسابقات ورزشی بود. اولین مسابقات المپیک هم ۷۷۶ سال پیش از میلاد در همین شهر و برای بزرگداشت زئوس برپا شد که امروزه در سراسر جهان پرآوازه است. گفته می شود تا سال ۳۹۳ پیش از میلاد هم هنوز المپیک در المپیا برگزار می شد، مسابقات ورزشی به خصوص المپیک برای بزرگداشت زئوس بود آن قدر مهم و حائز اهمیت بود که حتی جنگ ها را بخاطرش متوقف می کردند تا بازیکنان در امنیت کامل بازی کنند.

جالب ترین حقایق درباره تندیس زئوس

به دلیل وجود نداشتن تندیس زئوس تا به امروز تحریف و حرف و حدیث نادرست در تاریخ و سرنوشت آن رخنه کرده است، به همین دلیل در این قسمت تصمیم دارم حقایقی که در رابطه با این مجسمه بیشتر روایت شده اند و بیشتر به واقعیت شباهت دارند را بیان کنیم:

1) از ابتدا بازی های المپیک در المپیا هر چهار سال یکبار و به افتخار زئوس برپا می شد.

2) مجسمه ی آتنا در یونان از نظر ساختار شباهت زیادی به مجسمه زئوس دارد.

3)  فیدیاس در غرب معبد زئوس کارگاهی داشت که بیشتر قسمت های تندیس را در آن ساخت و آماده کرد.

4)  از دلایل مهمی که تندیس زئوس نیاز به مراقبت همیشگی داشت اسکلت چوبی آن بود.

5) اغلب اطلاعاتی که از تندیس زئوس در دست است از سنگ نوشته و سکه های کهن یونانی برگرفته شده است.

6) برای جلا دادن به مجسمه ی زئوس از روغن های مخصوص استفاده می کردند.

7) گویا در دست راست تندیس نمادی از پیروزی و در دست چپش عصای سلطنتی داشته است.

8) گفته می شود مجسمه در 170 سال پیش از میلاد توسط زلزله آسیب دید و تعمیر شد.

9) گفته می شود کنستانتین کسی بود که در حدود قرن چهارم میلای به مسیحیت گروید و دستور ویران کردن معابد یونان را داد.

10) برخی می گویند به دلیل این که تندیس زئوس در نمایشگاه (Lausus) که در قسطنطنیه (استانبول) به نمایش در آید به این سرزمین برده می شد.

11) هنوز کارگاه فیدیاس در یونان موجود می باشد.

12) در سمتِ عصای زئوس، عقابی طلایی هم وجود داشت.

سکه کهن یونانی با طرح مجسمه زئوس

دسترسی

همانطور که توضیح دادیم امروزه اثری از مجسمه ی زئوس نیست و به همین دلیل در فهرست جدید عجایب هفتگانه جایی نداشت و قاعدتا این مجسمه در جایی نیست که بتوانید به دیدن آن بروید اما محل معبد زئوس مشخص می باشد که از آن هم چند ستون بیشتر باقی نیست، که می توانید از بقایای آن دیدن نمایید.

برای بازدید از معبد زئوس 24 ساعت شبانه‌روز و 7 روز هفته می توانید به آدرس زیر مراجعه نمایید.

آدرس: یونان، المپیا، معبد زئوس.

.Address: Olympia 270 65, Greece

سخن آخر

تا به حال به یونان رفته اید؟

از سبک معماری یونانی چه می دانید؟ چه آثار تاریخی را در یونان دیده اید؟

تجربیات و دیدگاه هایتان را با ما در میان بگذارید.