آیا بازار بزرگ تهران در حال نابودی است؟

به نقل از ایسنا، براساس ضوابط مصوب، تغییر کاربری بناها، ساخت پاساژ و ایجاد زیرزمین در اکثر نقاط تهران، به ویژه در کنار گذرها در بازار تهران ممنوع می باشد. اما در حال حاضر کمتر کسی به این ضوابط توجه می کند و آنها را با اغماض و کوتاهی، نادیده می گیرند.

در مدت کمتر از یک هفته، دو بار فرونشستن زمین در بخش های متفاوت بازار تهران، گزارش شده است و پیش از این نیز بارها در قسمت های دیگری از شهر تهران این اتفاقات را شاهد بوده ایم. اتفاقی که می تواند همچون یک هشدار برای فاجعه‌ای در آینده در نظر گرفته شود.

شاید هم بتوان این گونه براشت کرد که این اتفاق مانند پیش لرزه های قبل از بروز زمین‌لرزه‌ است که همه هشدارِ وقوع ‌آن را می‌دهند اما همچنان مجوزِ تخریب در بخش‌های تاریخی تهران هر روز امضا می گردد.

از سوی دیگر بیش از یک ماه پیش خبر گودبرداری  دو نقطه در چهارراه گلوبندک در ابتدای بازار تهران برای احداث زیرگذر اعلام شد و تا به امروز این پروژه ادامه دارد در حالی که مسئولان میراث فرهنگی تهران به صورت شفاهی اعلام کرده‌اند که نقشه‌ی طرح آن برای اجرائی شدن به میراث فرهنگی ارائه نشده است.

هرچند میراث فرهنگی از همان ابتدا ضوابطی را برای بازار تاریخی تهران در نظر گرته و اعلام بود، اما کمتر کسی آن را مورد توجه قرار داد.

ضوابط بازار تهران را نادیده گرفته‌اند

مهدی معمارزاده، کارشناس ارشد میراث فرهنگی در باره ی این موضوع این گونه توضیح می‌دهد:

از سال ۱۳۵۶ ضوابطی مشخص برای بازار تهران تهیه و اعلام شد، اما از همان اوایلِ اعلامِ ضوابط، آن‌ها رعایت نشدند، هرچند در دوران جنگ و چند سال پس از آن مردم، درگیر مسائل مادی و سوداگری نبودند، اما متاسفانه در این ۲۰ سال اخیر ضوابط بیشتر رعایت نمی‌شود و میراث فرهنگی نیز آن را به صورت رسمی اعلام نمی‌کند و از سوی دیگر در برخی مواقع خود نیز به گونه‌ای آن ضوابط را نادیده می‌گیرد.

او ممنوع بودن ساخت پاساژ، تغییر کاربری بناها و احداث زیرزمین در بیشتر نقاط تهران به ویژه در کنار گذرها در بازار تهران را از مهم ترین نکات مصوب شده در این ضوابط بیان نمود و اظهار کرد:

با این وجود جالب است که این ضوابط به گونه‌ای با اغماض، کوتاهی و نادیده گرفتن دیده نمی‌شوند.

وی در ادامه تاکید می کند:

در بسیاری از این اتفاقات که بعضا به صورت غیرقانونی رخ می‌دهند، نمی‌توان همیشه تقصیر را به گردن میراث فرهنگی و شهرداری انداخت. اتفاقاتی مانند لاغرکردن جرز دیوارها و ساختِ سازه‌های موقت روی پشت بام‌ها که به مرور تبدیل به یک فضای انباری و تجاری می‌شود.

مهمترین معضل امروز تهران، نادیده گرفتن ضوابط است.

این مدرس دانشگاه، رعایت نکردن ضوابط میراث فرهنگی را مهم‌ترین معضل امروز استان تهران می‌داند و می گوید:

مدیران شهری تهران باید در این زمینه جوابگو باشند، که چرا وقتی براساس ضوابط نباید برای بازار تهران مجوز ساخت پاساژ می دهند، برای بازارچه «حاج قاسم» مجوزِ ساختِ پاساژ داده می‌شود و دارنده مجوز به خود اجازه می‌دهد ۲۰ دهنه طاق در این بازار اواخر قاجاری را تخریب کند، در واقع این اتفاقات نشان می‌دهد، ما در این موارد کوتاهی می‌کنیم.

او با اشاره به ادامه دار بودن فرونشست‌های زمین در نقاط مختلف تهران و تبدیل شدن آنها به یک فاجعه ی بزرگ به مرور زمان، ادامه می‌دهد:

ضوابطی که میراث فرهنگی برای بازار تاریخی و ارزشمند تهران مصوب کرده بود، پس ازسنجیدن کامل شرایط بازار بود، آن‌ها در گذشته متوجه شدند که هر نوع گودبرداری، تعریض گذر و ایجاد سازه‌ی ناهماهنگ این بافت تاریخی را خداشه‌دار می‌کند و باعث یکسری معضلات برای بازار می‌شود.

هر شب و روز باید منتظر یک اتفاق جدید باشیم.

وی با تاکید بر احتمال تکرار این اتفاق را در هر روز و شب، می گوید:

احتمال تکرار این اتفاق در هر لحظه وجود دارد. از سوی دیگر فرو رفتن زمین در نقاط مختلف بازار تهران با بروز اتفاقاتی که هر روز شاهد آن هستیم، اصلا دور از ذهن نیست.

گودبرداری در بازار تهران ممنوع است.

این کارشناس اداره کل میراث فرهنگی استان تهران ضمن اشاره به ممنوع بودن گودبرداری در این منطقه از تهران براساس ضوابط آن، می افزاید:

می‌گویند «در این منطقه گودبرداری انجام نده»، هرچند بالا آمدن آب‌های سطحی در زیرزمین برای بناهای تاریخی و قدیمی «ماسونری» _ ساختمانی که مصالحِ آن بنایی دارد، در فصل‌هایی از سال طبیعی است، اما چون این بناها تحت وزن هستند و پی آن‌ها وزن زیادی را تحمل می‌کند، زمانی‌که زمین زیرِ پی آب از حدی که مورد نیاز پی است، پایین‌تر برود، خاک زیر دچار فرسایش شده و تراکم لازم را از دست می‌دهد و آن دچار نشست می‌شود.

او به ترک های داخل بناها به عنوان نمونه های این اتفاق اشاره می کند و ادامه می دهد:

این نوع ترک‌ها به دنبال همین تغییرات پی‌ها رخ می‌دهد که آن نیز در اثر تغییر رطوبت است.

معمارزاده، یکی از عوامل بروز این فرونشست ها را گودبرداری‌های انجام شده در سال‌های گذشته در بازار تهران می داند و بیان می‌کند:

به عنوان نمونه گودبرداری انجام شده به جای سرای قاجاری دلگشا باعث شد تا آب‌های سطحی در اثر وجود این گودال، ناگهان افت پیدا کند و به ارتفاع پایین‌تری برود.  در ادامه خاکِ زیر این پی‌ها باعث می‌شود تا رطوبتی که باعث انسجام خاک است و وجود آن باعث می‌شود تا به پی‌های اهکی برسد، از دست می‌رود و طبیعتا وزن زیاد باعث فشار می‌شود و گاهی به شکل فرونشست‌های زمین در چند روز گذشته در بازار تهران خود را نشان می‌دهد.

این مدرس دانشگاه در ادامه می افزاید:

قوانین موجود در این زمینه مصوبه مجلس را دارند و از آن‌ها به عنوان متولی آثار تاریخی یاد می‌شود، آن‌ها ضوابطی را دارند که سازمان میراث‌فرهنگی به عنوان متولی میراث‌فرهنگی اتخاذ کرده، اما متایفانه مردم به عنوان ارزش‌های فرهنگی از آن یاد نمی‌کند.

او ادامه می دهد:

معتقدم قصور اصلی از سوی میراث فرهنگی رخ می‌دهد و روحیه‌ی کاسب‌کارانه شهرداری تهران برای کاسبی هر چه بیشتر در این شهر باعث بروز این اتفاقات شده است.

آمار خیانت به بافت‌ تاریخی تهران را منتشر کردند.

معمارزاده در ادامه ه آمار شهرداری منطقه ۱۲ تهران درباره‌ی ساخت‌وسازهای انجام شده در این منطقه اشاره می کند و می گوید:

اخیرا در آخرین جلسه‌ای که شهردار منطقه ۱۲ آخرین اقدامات خود را در سطح شهر معرفی می‌کرد، شهردار رسما اعلام کرد که شهرداری منطقه ۱۲ بیشترین مجوز ساخت‌وساز را به نسبت دیگر مناطق تهران صادر کرده است. این یعنی فاجعه، خیانت به بافت‌های تاریخی و حماقت مدیریت شهر درمقابل ارزش‌های تاریخی شهر.

وی تاکید می‌کند:

نتیجه این است که با یک زلزله در آینده صدها هزار نفر کشته می‌شوند و بدتر از آن در هر منطقه تهران با توجه به این همه گودبرداری و ساخت و سازهای غیرمجاز و غیراصولی شهر از بین می‌رود.

باید جلوی اجرائی شدن طرح تفصیلی تهران را بگیریم

او تهیه و اجرای طرح تفصیلی تهران را طرحی خارج از طرح جامع تهران قلمداد می کند و بیان می دارد:

طرح تفضیلی را با تحلیل از طرح جامع تهیه اجرائی می‌کنند، این اقدام اشتباه است.

وی به کسانی که درگیر این نوع ساخت و سازها هستن، به عنوان مقصران این اتفاقات اشاره می کند و در ادامه می گوید:

باید از همین امروز جلوی این‌ساخت وسازها را در ۹۰ درصد شهر تهران گرفت، باید بارگذاری‌ها با منطق و درایت و در گوشه‌های خاصی از شهر ادامه پیدا کند. اما متاسفانه هر روز چنین مجوزهایی صادر می‌شود و این گودبرداری‌ها رخ می‌دهد. هیچ راه دیگری نداریم جز این که باید هر چه زودتر جلوی اجرایی شدن طرح تفصیلی را بگیریم.

زیرگذر گلوبندک، بروز یک فاجعه‌ی بدتر است

معمارزاده اجرای طرح زیرگذر در محدود خیابان گلوبندک را از عوامل تاثیرگذار در فرو رفتن زمین در منطقه بازار تهران برمی شمارد و می‌گوید:

این کار نیز اشتباه است در آن منطقه و درست جایی که این زیرگذر در حال احداث است، مترو قرار دارد، بنابراین یا باید زیرگذر را از زیر مترو یا از بالای آن عبور دهند که احتمال نخست قطعی‌تر است. این یعنی بروز یک فاجعه بدتر.

وی اضافه می‌کند:

این کار نیز در فرونشست‌ها بی‌تاثیر نیست. هر گودبرداری در بافت تاریخی می‌تواند در تخریب پلاک‌های کناری هم موثر باشد.

دوره‌ی ناصرالدین شاه تهران تراموا داشت، حالا چه؟

این مدرس دانشگاه با اشاره به استفاده از  تراموا در ۱۲۰ سال پیش در دوره ناصرالدین شاه و نبود حتی یک خط از آن اتفاق در حال حاضر، چنین بیان می‌کند:

در مکان‌های تاریخی اجازه عبور ماشین بدهیم، اما تهران یا هر شهری در ایران با بدترین وضعیت ممکن در بناهای تاریخی‌اش رفتار می‌کند.

---

 

با استفاده از مطلب زیر ویژگی های بازارها را بشناسید:

بازار ; خرید و فروش , تاریخ و فرهنگ زیر یک سقف

برای آشنایی با بازار بزرگ تهران مطلب زیر را مطالعه نمایید:

بازار بزرگ تهران | قلب اقتصادی کشور

برای شناخت سایر بازارهای تاریخی کشورمان نگاهی به مطالب زیر بیاندازید:

بازار قزوین | شاهکاری از معماری ایرانی

بازار وکیل شیراز | خرید در شهر تاریخ ، ادب و هنر

بازار اصفهان | نماد شکوه صفویان در نصف جهان

بازار تبریز | تجارتگاهی به وسعت تاریخ و فرهنگ ایران

و در این مطلب تجربه یک گردشگر خارجی را از خرید در ایران مرور کنید:

تجربه گردشگر آمریکایی از خرید سوغات در بازارهای ایران

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.