آمریکا کوتاه آمد ، گنج پادشاهی هخامنشیان در ایران

به نقل از ایسنا، اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، پیگیر شده است تا با مذاکره از طریق مرکز خدمات حقوق بین‌الملل و دفتر لاهه مراحل انتقال الواح هخامنشی به کشور را سرعت دهد.

پس از اعلام رای نهایی دادگاه دیوان عالی آمریکا در مورد «رد مصادره الواح هخامنشی»، که 51 سال قبل برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو این کشور منتقل شده بودند، حالا ایرانی ها منتظر بازگشت این الواح به کشورشان هستند. الواحی که با یک شکایت و مصادره‌ آثار تا این زمان در آمریکا باقی مانده بودند، امروز می توانند با پیگیری کارهای حقوقی توسط اداره کل حقوقی و معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دوباره به کشور بازگردند.

اما قصه این الواح چیست؟

ماجرای مصادره اشیای باستانی ایران موجود در آمریکا به جریانی که برای پرداخت غرامت به مجروحان حادثه انفجار سال ۱۹۹۷ میلادی در بیت المقدس در فلسطین اشغالی به وجود آمد بر می گردد. حادثه ای که در آن ۵ تن کشته و ۸ آمریکایی زخمی شدند و مقام های این کشور مدعی شدند که دولت ایران در این حادثه دخالت داشته؛ امری که همواره از سوی مقام های رسمی کشورمان رد شده است. غرامتی که حادثه دیدگان به دنبال دریافت آن از ایران بودند بیش از ۷۱ میلیون دلار تخمین زده شده بود. این پرونده که با نام پرونده شیکاگو شناخته می شود، پس از سال ۱۹۹۷ و بعد از جریان بمب گذاری در خیابانی در شهر بیت المقدس در فلسطین اشغالی به جریان افتاد. در حکم های اولیه ایران به پرداخت غرامت به حادثه دیدگان محکوم شد؛ کشورمان اما این احکام را رد کرد و آنها را غیرقانونی دانست. پس از آن شاکیان پرونده هدف خود را تصاحب کلکسیون اشیای باستانی ایران که در دانشگاه شیکاگو و در موزه شرق شناسی این دانشگاه نگهداری می شود قرار دادند و درخواست مصادره این اموال را کردند. درخواستی که بنا به رای نهایی دیوان عالی آمریکا رد و مصادره این اموال به نفع حادثه دیدگان آمریکایی منتفی شده است. 

کلکسیون اشیای باستانی ایران از جمله کلکسیونی که از تخت جمشید یافت شده است و امروز در موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو نگهداری می شود، قدمت و ارزش بسیاری دارد و از گذشته تا کنون محل مناقشه ایران و آمریکا بوده است. برخی از این اشیا، تابلوهای گلی مکتوبی است که از نخستین تابلوهای خطی در جهان به شمار می رود و ارزش فراوانی دارد.

ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت و گویی با خبرنگار ایسنا در این زمینه گفت: 

رای صادر شده از سوی دادگاه دیوان عالی آمریکا در مورد «رد مصادره الواح هخامنشی» قطعی است. بعد از انجام مکاتبه ها با دانشگاه شیکاگو و اقدام های معمول باید به مرور بتوانیم این الواح را مانند روندی که در چند سال گذشته برای بازگرداندن الواح قبلی به ایران داشتیم، به کشور برگردانیم.

وی بر اینکه اداره کل حقوقی پیگیر این قضیه است تا با مرکز خدمات حقوق بین الملل و دفتر لاهه مذاکره‌ هایی انجام و مراحل بعدی برای انتقال آثار بررسی شود تاکید کرد و از سه ویژگی مهم این رای نام برد. 

وحدت رویه رای دیوان عالی آمریکا برای الواح هخامنشی

نخستین ویژگی رای صادر شده این است که این حکم در تمام دادگاه ها و محاکم سیستم قضایی آمریکا قابل اجراست و هیچ نهادی نمی تواند از آن سرپیچی کند. این دیوان بالاترین نهاد سیستم قضایی آمریکاست و می توان به رای این دیوان در دیگر ادعاهای مشابه از این دست که علیه ایران وجود دارد استناد کرده و جلوی توقیف اموال و مصادره آن ها را گرفت. 

«بدیع» بودن رای دیوان عالی آمریکا تاثیرگذار بود

دومین ویژگی رای دیوان عالی آمریکا بدیع بودن آن است؛ به این معنی که در خارج از مرزهای آمریکا، سیستم های قضایی دیگر و حتا سازمان یونسکو معمولا از آن تبعیت می کنند. آقای شقاقی در ادامه به اثرگذاری این رای اشاره کرد و گفت: 

گستردگی این رای بسیار زیاد است، به اندازه‌ ای که در خاک آمریکا و در حقوق بین‌ الملل عمومی سایر کشورها نیز اثرگذاری مستقیمی دارد. چنین رایی به خصوص در تصمیم‌ گیری‌ های کشورهایی مانند کانادا که از حقوق آمریکا تبعیت می‌کنند می‌تواند اثرگذار باشد.

وی در ادامه افزود: 

بر اساس آنچه که تا کنون در مطالعات اولیه به آن رسیده‌ایم، این رای می‌گوید آثار تاریخی و نفایس باستانی یک کشور به همه دنیا و در واقع آثار باستانی جهانی تعلق دارد که باید به کشور خود برگردانده شوند.

استفاده از لایحه «دوست‌دادگاه» در پرونده الواح هخامنشی

سومین ویژگی این پرونده حقوقی استفاده آن از لایحه "دوست دادگاه" است. در این لایحه که از طرف ایران به دادگاه فرستاده شده بود نظرهای تمام موسسه های معتبر بین‌المللی در امور تاریخ، هنر و اساتید صاحب نام در جهان پرسیده، استعلام گرفته و جمع‌آوری شد که «نمی‌توان اموال و نفایس تاریخی و باستانی کشوری را در روابط خصوصی دخیل کرد و قابلیت مصادره به آنها داد». لایحه ای که نتیجه خوب و اثرگذاری مناسبی بر روی رای دادگاه داشت. 

برای بازگشت الواح هخامنشی به ایران دیگر منعی نیست

مدیر کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی به چگونگی بازگرداندن الواح هخامنشی با توجه به دستور رییس جمهور آمریکا در مورد سفر به این کشور می‌گوید:

فکر نمی‌کنم برای بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران، منعی وجود داشته باشد. اگر نیاز به حضور نمایندگانی از ایران در آمریکا برای استرداد آثار باشد قطعا دعوتنامه از سوی وکلای آمریکایی یا دانشگاه شیکاگو داده می‌شود، با این وجود بعید می‌دانم در این مورد مشکل خاصی به وجود آید.

وی در پایان در مورد زمان احتمالی بازگشت این الواح به ایران گفت:

زمان دقیقی برای آن نمی‌توان مشخص کرد. باید روند دیوان ابلاغ و مراحل قانونی آن رعایت شود.

#اخبار گردشگری را از کارناوال دنبال کنید.