روستاهای پلکانی جذاب ایران

روستای پالنگان، روستایی در ابتدای اورامان کردستان و در میان دره تنگی ور است که رودخانه‌ای از میان آن می‌گذرد. خانه‌های این روستا در دو سوی رودخانه و بر قامت کوه جای گرفته و با چیدن سنگ‌ها بر روی‌هم به صورت پلکانی ساخته شده‌اند.

بقایای برجای‌مانده از خانه‌ها و سازه‌های قدیمی، حکایت از دیرینگی این روستا دارند و طبیعت زیبای آن هر چشمی را به خود خیره می‌کند. از همه این زیبایی‌ها که بگذریم مردم پالنگان را می‌توان دیگر جاذبه روستا دانست؛ آن‌ها هنوز هم با پایبندی به مراسم سنتی، فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند و به خوبی رسم میزبانی را برای مسافران به جای می‌آورند.

شاید در نگاه اول سفر به روستایی همچون سرآقاسید که از حداقل امکانات برخوردار است، آن قدرها هم جالب به نظر نرسد اما همین نبود امکانات است که باعث شده تا سرآقاسید مقصدی بکر و ناب باقی بماند. شما برای رسیدن به سرآقاسید، یک جاده خاکی به شدت ناهموار و پیچ‌در‌پیچ کوهستانی را پشت سر می‌گذارید؛ اما با ورود به روستا و دیدن چهره مهربان مردم، همه خستگی‌ها از یادتان می‌رود. در اینجا خبری از آنتن تلفن همراه نیست و شما کاملا از دنیای پر دغدغه به دور هستید. گشت‌و‌گذار در این روستا به منزله سفر در زمان است، گویی از قرن بیست‌ویک به جای دیگری در زمان پرت می‌شوید.

بعد از گذر از یک جاده کوهستانی و همسفر شدن با جریان آب رودخانه سیروان، در حالی که هنوز چشم‌مان از تماشای زیبایی‌ها سیر نشده به روستایی می‌رسیم که هَجیج نام دارد. این روستا با مردمی مهمان‌نواز و فضایی سرشار از آرامش، عنوان پاکیزه‌ترین روستای منطقه اورامان را نیز به خود اختصاص داده است. کوهستان از شمال و غرب و جنوب این روستا را احاطه کرده است و روستای سیروان در شرق آن قرار دارد.

گفته می‌شود وجود آب فراوان در دو چشمه در ارتفاعات شمالی و غربی روستا، دلیل شکل‌گیری آن بوده است و قدمت روستا به 1200 سال می‌رسد. در کنار این قدمت بالا، عواملی چون جایگاه مذهبی خاص، طبیعت زیبا، بافت و معماری خاص اهمیت این روستا را دو چندان می‌کنند.

در میانه جاده بین‌المللی طبس به راور پوششی سبز از درختان نخل توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند. این پوشش سبز مانند سرابی در دل کویر به نظر می رسد اما در واقع چیزی  که پیش روی شماست، روستایی به نام نایبند است که به صورت پلکانی شکل گرفته و با عنوان ماسوله کویر شهرت یافته است. آنچه که نایبند را تا به امروز سرپا نگه داشته، قنات‌ها و چشمه‌هایی هستند که آبی گوارا را به این روستا و دیگر روستاهای منطقه هدیه می‌دهند. بد نیست بدانید آب حمام، کشاورزی و مزارع نایبند و روستای زردگاه به صورت مشترک از  چشمه‌ای در زردگاه تامین می‌شود.

امروز به سراغ روستای اسفیدان در خراسان شمالی رفتیم؛ روستایی پلکانی که از منظر معماری بسیار شبیه ماسوله در شمال ایران است. روستای اسفیدان در 45 کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان بجنورد قرار گرفته و طبیعت دلنشین و منحصربه‌فرد آن منجر شد تا در سال 1385 عنوان یکی از زیباترین روستاها را از آن خود کند. اسفیدان با حدود هشت قرن قدمت در دره‌ای سرسبز و عمیق قرار دارد که کوه‌های سر‌به‌فلک‌کشیده، اطراف آن‌ را احاطه کرده است. بافت تاریخی، دره‌ها و آبشارها، قلعه‌های زیبا و نادر، آبشارهای دیدنی، چشمه‌های خروشان، غارها و غیره از جاذبه‌های دیدنی این منطقه به شمار می‌روند.

در گوشه‌ای از منطقه طرقبه، به دنیای ساده‌ای به نام روستای کنگ قدم می‌گذاریم که قدمت آن به سال‌های پیش از اسلام باز می‌گردد و مردم در طی قرن‌ها در آن سکونت داشته‌اند. این روستا بر دامنه کوه بینالود در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و وسعت آن به 184 هکتار می‌رسد. خانه‌های کنگ سبک خاصی دارند و با سوارشدن بر دوش هم تا آسمان رفته‌اند تا زمین کمتری اشغال شود و روستا به راحتی در سینه‌کش کوه جای گیرد. این روستای به ظاهر کوچک با بافت پلکانی‌اش شهرت زیادی پیدا کرده و طبیعت دل‌انگیزی نیز دارد.

بوژان نام روستایی در 21 کیلومتری شمال‌شرقی نیشابور است که وسعتش به 1225 هکتار می‌رسد. این روستا در دامنه ارتفاعات جنوبی رشته کوه بینالود جای خوش کرده است و به عنوان یکی از جاذبه‌های با ارزش استان خراسان شناخته می‌شود.

روستای بوژان به دلیل وجود طبیعت بکر و دیدنی، ساختار پلکانی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد تاریخی، مقصدی تماشایی برای گردشگران به شمار می‌آید. این روستا در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا واقع شده و به همین دلیل آب‌وهوای معتدل کوهستانی بر آن حاکم است و در تابستان‌ها به دلیل خنکی آب‌وهوا، بسیاری را از شهرهای اطراف به سوی خود می‌کشاند. روستای بوژان از شرق به روستای سوقند، از غرب به روستای دربهشت و اردوگاه باغرود، از جنوب به دو روستای بوژآباد و حصار و از سمت شمال به مشهد محدود شده است.

زنوزق نام روستایی در استان آذربایجان شرقی و در حوالی شهر زنوز است. با پشت سر گذاشتن شهر تبریز، در میانه جاده شهر زنوز، باغ‌های رنگارنگی خودنمایی می‌کنند و کمی آن طرف‌تر روستای سرخ رنگی خودش را از میان باغ‌ها نشان می‌دهد. با نگاهی گذرا به روستا، متوجه خانه‌هایی می‌شوید که از پایین تا بالا پیش رفته و پلکانی رو به آبی آسمان ساخته‌ شده‌اند. آنچه پیش روی شماست بزرگترین روستای پلکانی ایران است که چهره ماسوله گیلان را در ذهن‌تان تداعی می‌کند و به دلیل سرخی خانه‌هایش، به ابیانه اصفهان شباهت دارد. زنوزق به خاطر همین ساختار و رنگش به ماسوله سرخ مشهور است.

کریک، روستایی ییلاقی در استان کهگیلویه و بویراحمد است که در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا قرار دارد و نمونه جالبی از معماری پلکانی به شمار می‌رود. در این روستا خانه‌هایی از خشت، گل و چوب به صورت متراکم و بر روی یک شیب ملایم شکل گرفته‌اند و بام هر خانه نقش حیاط خانه بالادستی را دارد. کریک با قدمت دو هزارساله، در دامنه‌های زاگرس جنوبی و پهنه دنا جا خوش کرده و نامش به خاطر پلکانی بودنش با عنوان ماسوله جنوب بر سر زبان‌ها افتاده است.

روستای پلکانی قلعه بالا در 140 کیلومتری جنوب شهرستان شاهرود و در نزدیکی پارک ملی خارتوران که به آفریقای ایران مشهور است قرار دارد. شاید دیدن این روستا شما را به یاد روستای زیبای ماسوله بیندازد با این تفاوت که یکی در دل کویر و دیگری در منطقه‌ای سرسبز قرار گرفته است. قرارگیری قلعه بالا در ارتفاعات و اشراف آن بر دشت بیارجمند که چشم‌اندازی بی‌نظیر را خلق می‌کند موجب شده تا به آن لقب نگین سبز توران بدهند. اینجا منطقه‌ای جذاب برای گردشگران و عکاسان است.

شیلاندر نام روستایی بکر در شمال‌غربی استان زنجان است که در 64 کیلومتری شهر زنجان قرار دارد؛ روستایی پلکانی در میان کوه‌ها با چشم‌اندازی زیبا که هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد. معماری این روستا همانند ماسوله در گیلان است که در میان طبیعتی سرسبز خودنمایی می‌کند و وجود آبشارهای فراوان در طبیعت اطراف آن، زیبایی‌‌اش را دو چندان کرده است.

60 کیلومتر آن طرف‌تر از مرکز استان گیلان، رشت، شهری با وسعت 100 هکتار قرار دارد که با نام ماسوله شناخته می‌شود و بر اساس منابع مختلف، قدمت آن به حدود 800 تا 1000 سال پیش می‌رسد. این شهر جایی است که شما می‌توانید تلفیق تاریخ، طبیعت و فرهنگ را به خوبی در آن ببینید و در هر گوشه‌ای از آن شاهد جاذبه‌ای تازه و ناب باشید. در نگاه اول شاید تنها ساختار این شهر و پلکانی بودن معماری آن توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب کند؛ اما در کنار این ویژگی، وجود کوهستان‌های مرتفع، جنگل، ییلاقات سرسبز، آبشار و جذابیت‌های دیگر نیز افراد علاقه‌مند را به ماسوله می‌کشاند و لحظاتی خوش را به آن‌ها تقدیم می‌کند.