موزه قرآن و کتابت تبریز | مسجد صاحب الامر

کارناوال این بار شما را به موزه قرآن و کتابت تبریز دعوت می‌کند تا با یکی از موزه‌های جذاب و کمتر شناخته شده این شهر زیبا آشنا شوید. این موزه در یکی از ساختمان‌های تاریخی شهر، یعنی مسجد صاحب الامر تبریز قرار گرفته است که قدمت آن به دوره صفویه باز می‌گردد. همراه ما باشید تا آثار منحصربه‌فرد این موزه را به شما معرفی کنیم و شما را با اطلاعاتی مانند آدرس موزه قرآن و کتابت تبریز آشنا سازیم. 

چرا بازدید از موزه قرآن و کتابت تبریز ؟

• در این موزه، مجموعه‌ای نفیس از قرآن کریم متعلق به دوران مختلف، انواع ظروف مزین به آیات قرآنی و آثار خوشنویسان شهیر ایرانی به نمایش درآمده است.
• یکی از جذاب‌ترین آثار موزه مربوط به قرآنی بسیار قدیمی و دست‌نویس با خط کوفی ست که گفته می‌شود امام رضا (ع) در قرن سوم هجری آن را نگاشته‌اند.
• در تبریز حدود 2200 اثر قرآنی وجود دارد که حدود 190 عدد از آن، در موزه قرآن و کتابت نگه‌داری و نمایش داده می‌شود.
• در موزه قرآن و کتابت آثار مهمی از خوشنویسان برجسته‌ای نظیر ميرزا محمد شفيع تبريزی، ميرزا طاهر خوشنويس، علینقی شیرازی و محمدحسين تبريزی قابل مشاهده است.
• بنای موزه قرآن و کتابت تبریز، مسجدی‌ست با نام مسجد صاحب الامر که قدمت ساخت آن به دوره صفوی برمی‌گردد و خود جاذبه‌ای بی‌نظیر به حساب می‌آید.

آشنایی با موزه قرآن و کتابت تبریز | مسجد صاحب الامر صفوی

موزه قرآن و کتابت یکی از جذاب‌ترین موزه های تبریز است که در سال 1380 درهای آن به روی بازدیدکنندگان گشوده شد. همان‌طور که از نام موزه پیداست، موضوع آثار آن شامل قرآن‌های قدیمی و نسخ خطی بی‌نظیر از خطاطان بسیار بزرگ است. در موزه قرآن و کتابت حدود 190 قرآن قدیمی و دست‌نویس از جمله کوچک‌ترین قرآن طلاکاری شده موجود در ایران و قرآن دست‌نویس موسوم به امام رضا (ع) روی پوست آهو قابل مشاهده است. در کنار آثار گفته شده، انواع قلم‌دان‌های منقوش، ظروف چینی و سفالی مزین به آیات قرآنی مربوط به دوره اسلامی  نیز در این موزه به نمایش درآمده است.

گفتنی‌ست که این موزه در یکی از مساجد معروف و قدیمی تبریز به نام مسجد صاحب الامر برپا شده که پیشینه ساخت آن به دوره شاه طهماسب صفوی برمی‌گردد. گچ‌کاری‌ها، تزئینات و معماری بی‌نظیر این مسجد خود به طور مستقل بسیار دیدنی و جالب است که ترکیب آن با آثار به نمایش درآمده در موزه قرآن و کتابت، ارزش بازدید از این مجموعه را دوچندان می‌کند.

آثار موجود در موزه قرآن و کتابت تبریز

قرآن‌ها

این بخش که مهم‌ترین قسمت موزه نیز محسوب می‌شود، در برگیرنده حدود 190 قرآن دست‌نویس قدیمی ست:

• تک برگی از قرآن به خط کوفی (قرن 3 هجری قمری) روی پوست آهو منتسب به امام رضا (ع) 
• کوچک‌ترین قرآن طلا‌کاری شده به ابعاد 6 در 4

• قرآن نوشته شده با خط نسخ متعلق به دوره تیموری 
• قطعه‌ای نوشته شده با خط کوفی روی پوست گوسفند
• و... .

نسخ خطی 

در این بخش انواع نسخه‌های خطی مربوط به خطاطان بزرگ ایرانی به نمایش درآمده است:

سایر آثار و دیدنی‌های موزه

علاوه بر قرآن‌های تاریخی و آثار خوشنویسی بی‌نظیر، اشیای تاریخی دیگری مربوط به دوره اسلامی نیز در موزه به نمایش درآمده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تاریخچه ساخت مسجد صاحب الامر

پیشینه ساخت مسجد صاحب الامر به دوره سلطنت شاه طهماسب اول صفوی بر می‌گردد. مسجد صاحب الامر با فرمان شاه طهماسب در کنار رودخانه مهران رود ساخته شد و به نام مسجد سلطنتی شاه طهماسب صفوی بین مردم شهرت پیدا کرد. مسجدی که گفته می‌شود روی بقایا یا در کنار یک معبد میترایی ساخته شده است و به همین دلیل ارزش تاریخی بسیار بالایی دارد. سال‌ها بعد اما این مسجد در سال 1045 هجری قمری توسط عثمانی‌ها، که بر تبریز مسلط شده بودند، ویران شد و تنها دو طاق مرمری منقوش از آن باقی ماند. هرچند صفویان توانستند مدتی بعد دوباره حاکمیت تبریز را به دست آورند و در زمان سلطنت شاه سلطان حسین، با دستور "میرزا محمدابراهیم"، وزیر آذربایجان در زمان شاه سلطان حسین، مسجد را دوباره ساختند. 

اما عمر مسجد بازسازی شده چندان طولانی نبود و در اثر زمین لرزه مهیب سال 1193 هجری قمری تبریز، دوباره تخریب شد. این بار "میرزا علی اکبرخان"، مترجم کنسولگری روس، دستور مرمت و بازسازی این مسجد را در سال 1266 هجری قمری داد و در یکی از صحن‌های آن اقدام به ساخت "مدرسه اکبریه" کرد. تمام هزینه‌های بازسازی این مسجد را خود میرزا علی اکبرخان برعهده گرفت و برخی از قسمت‌های داخلی مسجد را نیز آینه‌کاری کرد. مسجدِ دو مناره و تک گنبده "صاحب الامر" از آن زمان تا کنون باقی مانده است و در گوشه گوشه آن تزئینات و آثار به جای مانده از دوره‌های مختلف به چشم می خورد. به عنوان مثال شما می‌توانید دو طاق باقی مانده از دوره شاه طهماسب صفوی را هنوز در مسجد ببینید. یکی از این طاق‌ها که مزین به عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" است، در دالان ورودی موزه قرار دارد. طاق دیگر هم که با خطِ خوشنویسِ تبریزی، "علاءالدین بیک" به آیاتی از سوره جن، منقوش شده است، داخل شبستان مسجد خودنمایی می‌کند. لوسترها و چلچراغ‌های اهدا شده از طرف انگلیسی‌ها در زمان قاجار نیز تزئین بخش دیگری از مسجد را برعهده گرفته‌اند. 

در نهایت نیز بخش‌هایی از این مسجد به برپایی موزه قرآن و کتابت تبریز اختصاص داده شد و آثار مختلف تاریخی و هنری در آن به نمایش درآمد. 

سخن آخر

با کارناوال راهی یکی از موزه‌های جذاب شهر تبریز شدیم. موزه قرآن و کتابت که در بنایی تاریخی به نام مسجد صاحب الامر قرار گرفته و مجموعه از قرآن‌های قدیمی و نسخ خطی از استادان بی‌نظیر ایرانی را در معرض نمایش گذاشته است.

شما تاکنون از این موزه دیدن کرده‌اید؟ به نظرتان جای چه آثاری در این موزه خالی ست؟ آیا تبلیغات کافی برای این موزه ارزشمند جهت شناخته شدن بیشتر انجام می‌شود؟ 

شما می‌توانید دیدگاه ها، انتقادها و پیشنهادهای خود را از طریق رسانه کارناوال با ما و دیگران به اشتراک بگذارید. منتظرتان هستیم.