دلفین صورتی رودخانه‌ آمازون | گونه ای در حال انقراض

اگر کمی با دقت تر به اطراف تان نگاه کنید، جانوران گوناگونی را مشاهده خواهید کرد که تاثیر بسزایی در زندگی انسان ها دارند. شاید تا با نبود آن ها مواجه نشویم، اهمیت شان قابل لمس نباشد. متاسفانه در چند دهه گذشته به دلیل گسترش شهرها و افزایش آلودگی هوا در سراسر کره زمین، حیوانات مختلفی رو به انقراض هستند و بسیاری از آن ها نیز منقرض شده اند.

تا به حال چند جانور در حال انقراض را معرفی کردیم تا پیش از این که کاملا نابود شوند فکری به حال آن ها کنیم. اگر به دنیای حیوانات علاقه مند هستید تا دیر نشده بار سفر ببندید و برای دیدن آن ها اقدام کنید. این بار می خواهیم با یک آبزی زیبا آشنا شویم. جانوری که آن قدر خاص است که تصور نابود شدنش بسیار دردناک و غیر قابل باور به نظر می رسد. می خواهیم بیشتر در مورد دلفین رودخانه آمازون بدانیم؛ جانداری که اغلب، آن را با نام دلفین صورتی می شناسند. این دلفین های منحصر به فرد طرفداران بسیاری دارند، زیستگاه اصلی شان رودخانه آمازون است و وجودشان در این دیار باعث رونق صنعت گردشگری آمازون شده است. هیچ شکی نیست که آمازون دیدنی های متعددی دارد؛ اما این دلفین ها نیز جذابیت اینجا را دو چندان کرده اند. 

بازدید از جانوران در حال انقراض شاید باعث شود تا مسوولان دقت بیشتری به خرج دهند و از نابودی کامل آن ها جلوگیری کنند. اگر بیشتر با دلفین های صورتی آشنا شوید، شما هم عاشق آن ها خواهید شد، چه جانوری زیباتر از دلفین های صورتی که در آب های روان رودخانه های آمازون جست و خیز کرده و حسابی خودنمایی می کنند. کارناوال را در ماجراجویی جالب امروزش همراهی کنید.ورود به صفحه اختصاصی راهنمای سفر به آفریقا

چرا دلفین رودخانه‌ای آمازون؟

• از زیباترین و معروفترین دلفین های جهان است.
• از موجوداتی است که به شدت در معرض انقراض قرار دارد. 
• از مهم ترین دیدنی های آمازون به شمار می آید. 
• این حیوانات ظاهر و رفتارهای بسیار جالبی دارند.
• بزرگترین گونه دلفین های رودخانه ای در سراسر دنیاست.

معرفی دلفین رودخانه‌ای آمازون | Amazon river dolphin

همان طور که اشاره کردیم این آبزیان دیدنی با نام دلفین صورتی نیز شناخته می شوند و به دلیل این که با چنین نامی آن ها را می شناسند، از این به بعد ما هم از همین اسم استفاده می کنیم.

دلفین های صورتی جزو گونه نهنگ های دندان دار هستند. جالب این که تنها سه نوع دلفین در این دسته قرار می گیرند که یکی از آن ها دلفین صورتی است و در آمازون یافت می شود. در حال حاضر در رود آمازون بیشترین تعداد آن ها را می توان یافت اما بد نیست بدانید که این موجودات در رود مادیرا (Madeira River) و اورینوکو (Orinoco) نیز وجود دارند. مادیرا در مرز بین برزیل و بولیوی جریان دارد و اورینوکو نیز از ونزوئلا سرچشمه گرفته و در کلمبیا نیز ادامه می یابد. بنابراین اگر علاقه مندید که این دلفین های بازیگوش را از نزدیک ببینید باید به آمریکای جنوبی رهسپار شوید.

به دلیل رنگ خاص این جانوران، اگر آن ها را از نزدیک ببینید بدون شک تشخیص شان می دهید و نیاز به بررسی نخواهید داشت. دانشمندان علت رنگ بی همتای آن ها را مویرگ های شان بیان می کنند. آن ها می گویند که چون فاصله مویرگ های دلفین ها از سطح بیرونی پوست شان کم است باعث شده که رنگ آن ها صورتی به نظر برسند.

دلفین های صورتی در سال 1817 میلادی توسط آنری ماری دوکروته دو بلنویل (Henri Marie Ducrotay de Blainville) به طور کامل شناسایی شدند و مقاله ای درباره آن ها تهیه شد. آنری جانور و کالبدشناس مشهور فرانسوی بود که در سال 1850 میلادی از دنیا رفت. وی در رابطه با دلفین های صورتی گفته که آن ها جزو دلفین های رودخانه ای هستند و در دسته جانوران نافراگیر (1) قرار می گیرند. او معتقد بود که شاید این دلفین ها در زمان های دور از اقیانوس اطلس یا آرام به رود آمازون نقل مکان کرده باشند. بد نیست بدانید که هنوز هم جانورشناسان بر روی طبقه بندی این دلفین اختلاف نظر دارند اما بیشتر آن ها با نظر آنری موافق هستند.

پاورقی

1-جانوران نافراگیر: گروهی از جانوران که نیای مشترکی دارند.

ویژگی های ظاهری دلفین های صورتی

یکی از مهم ترین دلایل شهرت دلفین های صورتی، ظاهر آن هاست. وزن یک دلفین صورتی بالغ، به طور معمول 185 کیلوگرم و طول آن ها به 2 متر و 58 سانتی متر می رسد. وزن جنس نر دلفین های صورتی از ماده آن ها بیشتر است و گاهی شاهدیم که نر آن ها دو برابر یا حتا بیشتر، از ماده شان وزن دارند. از نظر طول نیز ماده این دلفین ها کمی قدشان کوتاه تر است و به طور متوسط 2 متر و 15 سانتی متر هستند.

بد نیست بدانید که برخی دلفین های صورتی، رنگ شان خاکستری است! این اختلاف رنگ به دلیل سن آن هاست. دلفین های صورتی در نوزادی به رنگ خاکستری پررنگ هستند و در نوجوانی به خاکستری کمرنگ تغییر پیدا می کنند و زمانی که به بلوغ می رسند صورتی رنگ می شوند. برخی از پژوهشگران معتقد هستند که رنگ این نوع دلفین ها با بالا و پایین رفتن دما تغییر می کند؛ اما این نظریه هنوز به اثبات نرسیده است.

این دلفین ها نیز مانند سایر هم نوعان شان دارای پوزه ای کشیده و دندان های ریزی (حدود 25 تا 28 جفت دندان) هستند که از آن ها برای پژواک یابی استفاده می کنند. پژواک یابی اصطلاحی است که بعضی آبزیان برای اندازه گیری فاصله به صورت صوتی از آن استفاده می کنند، به این صورت که صدایی از خود در محیط ساطع می کنند و با گوش دادن به بازگشت آن صوت، موقعیت مکانی اشیای مختلف را می سنجند. اگر با دقت بیشتری به دندان های این موجود توجه کنید، متوجه خواهید شد که دندان های جلویی شان تیز و دندان های عقبی تاج دار هستند. دلفین های صورتی با استفاده از همین دندان های کوچک اما تیز، طعمه های شان را خرد کرده و می بلعند. آن ها گردنی انعطاف پذیر دارند و با یک جهش طعمه خود را به دام می اندازند.

نکته دیگری که در رابطه با دلفین های صورتی جلب توجه می کند قوزی است که روی پشت آن ها قرار دارد، آن ها به جای باله یک برجستگی نوک تیز 90 درجه ای روی بدن شان دارند. ناگفته نماند که این دلفین های جذاب چشمانی کوچک دارند که چهره شان را بامزه و دوست داشتنی کرده است.

ویژگی های رفتاری دلفین صورتی

حالا که تا حدودی با دلفین های صورتی و زیبا آشنا شدیم با هم به بررسی رفتارهای آن ها خواهیم پرداخت. 

1- تغذیه و شکار

دلفین های صورتی در میان هم نوعان شان وسیع ترین رژیم غذایی را دارند. آن ها از آبزیانی چون شوریده ماهی، گربه ماهی سانان، تِترا و پیراناها و... تغذیه می کنند. البته دیده شده خرچنگ و لاکپشت هم بخورند. به صورت کلی آن ها از 53 گونه جاندار تغذیه می کنند. جانورانی که طعمه دلفین های صورتی می شوند اغلب حدود 20 سانتیمتر طول دارند؛ اما دیده شده که در زمان کمبود غذا ماهی هایی که طول شان به 80 سانتی متر می رسد را هم ببلعند.

جالب است بدانید که دلفین های صورتی، هم در هنگام روز و هم شب به شکار و تغذیه می پردازند و زمان خاصی برای این کار ندارند. دلفین های صورتی بر سر غذا با یکدیگر نزاع نمی کنند و حتا دیده شده که طعمه خود را با دیگر هم نوعان شان به اشتراک بگذارند.

دلفین های صورتی به آرامی شکار می کنند. آن ها در حالت عادی سرعتی بالغ بر 1.5 تا 3.2 کیلومتر بر ساعت دارند و بیشترین سرعتی که تا به حال از آن ها ثبت شده 14 تا 22 کیلومتر بر ساعت است. شاید تصور کنید که آن ها در زمان شکار بیشترین سرعت را دارند؛ اما این موضوع صحت ندارد و بسیار دیده شده که به آرامی به طعمه نزدیک شده و آن را ببلعند. دلفین های صورتی سعی می کنند در زمان شکار باله های شان را بلرزانند یا دم شان را بچرخانند تا این که سرعت شنا کردن شان را بیفزایند.

جالب است بدانید که دلفین های صورتی گاهی برای به دام انداختن شکارِ خود از آب خارج می شوند؛ اما بیش از یک متر از آب دور نمی شوند و مانند سایر دلفین ها به بیرون بودن از آب عادت ندارند.

2- طول عمر

 اسارت و محیط زیست نامناسب تا میزان زیادی روی طول عمر این جانوران تاثیرگذار است. برای مثال اگر اسیر باشند حدود 33 ماه عمر می کنند؛ اما اگر در اسارت نباشند شاید عمرشان به چندین سال نیز برسد. در این مورد استثنا نیز وجود دارد برای مثال یک دلفین صورتی در باغ وحش آلمان وجود دارد که چهل سال عمر کرده است و آن را در سن 9 سالگی از حیات وحش به این باغ وحش آورده اند. مسوولان این باغ وحش در نگهداری از این دلفین بسیار کوشا بودند و سعی کردند تا محیطی شبیه به حیات وحش را برایش فراهم کنند.

3- روابط اجتماعی

دلفین های صورتی جانورانی اجتماعی هستند و با یکدیگر روابط دوستانه ای دارند؛ آن ها در گروه های 10 تا 15 نفره زندگی می کنند و در زمان های جفت گیری تنها یا به صورت جفت دیده می شوند یا نهایت در گروه های 3 تا 5 نفره هستند.

اطلاعات دقیقی در رابطه با تعداد همه دلفین های صورتی دنیا وجود ندارد؛ اما بنابر پژوهش های اخیر تنها 37 عدد از آن ها در رودخانه آمازون وجود دارد. جالب است بدانید که اغلب دلفین های صورتی که به صورت گروهی دیده می شوند مادر و فرزند هستند یا به خاطر یافتن غذا در کنار هم جمع شده اند. در فصل هایی که باران زیاد می بارد نیز بین دلفین ها اختلاف ایجاد می شود، نرها در راستای رودخانه شنا می کنند و ماده ها مناطق سیلابی را ترجیح می دهند.

در سال های اخیر دیده شده که دلفین های صورتی به صخره ها پناه ببرند تا از دست شکارچی ها در امان بمانند و حتا گاهی مجبور شده اند که به سمت اقیانوس ها رهسپار شوند. دلفین های صورتی مانند بسیاری از دیگر دلفین ها با استفاده از صدا با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و اگر با دقت به صداهای آن ها گوش فرا دهید، متوجه خواهید شد که صداهای بسیار گوناگونی را در محیط پخش می کنند.

4- زاد و ولد

دلفین های صورتی نر، مانند بسیاری از جانوران دیگر برای جلب کردن توجه جنس ماده زیاد تلاش می کنند. اگر فعالیت های آن ها را زیر نظر بگیرید متوجه خواهید شد که کارهایی مانند بلند کردن اشیای سنگین، بالا و پایین پریدن های بی مورد و... از آن ها سر می زند که ریشه در همین جلب توجه ها دارد. نکته جالب این است که اگر نرها با بی توجهی ماده ها رو به رو شوند به آرامی با باله های شان به باله های آن ها ضربه می زنند تا توجه ماده ها را به خود جلب کنند.

فصل تولید مثل در میان دلفین های صورتی بین ماه می تا ژوئن (اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد) است. در این زمان در آمازون باران های سیل آسایی می بارد و ماده ها به مناطق سیلابی می روند و همین موضوع هم باعث جدایی بین جنس نر و ماده شده و در تولید مثل آن ها اختلال ایجاد می کند. نرها در این فصل برای یافتن جفت مناسب باید به مناطق سیلابی مراجعه کنند که برای شان خوشایند نیست.

ماده ها پس از بارداری به دلیل مقابله با سیلاب ها و جست و خیز زیاد برای یافتن غذا، خسته و کم توان می شوند و همین موضوع نیز موجب شده تا بعد از وضع حمل نتوانند آن طور که باید و شاید از فرزندان شان مراقبت کنند و دلفین های مادر، آسان تر جان شان را از دست بدهند. دوره حاملگی دلفین های صورتی حدود 11 ماه طول می کشد و شکم‌شان تا 21 سانتیمتر رشد می کند و حرکت برای آن ها دشوار می شود.

دلفین های مادر تا یک سال از فرزندان خود مراقبت می کنند و بین هر بار، بارداری آن ها حدود 15 تا 36 ماه فاصله ایجاد می شود. دلفین های نوزاد بعد از دو الی سه سال مستقل می شوند و پس از یک سالگی، آرام آرام نیازشان را به مادران شان از دست می دهند. البته دلفین های تازه متولد شده تا حدود 3 سالگی با مادر خود به این طرف و آن طرف می روند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشند.

انقراض دلفین های صورتی

در سال 2008 میلادی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، دلفین های صورتی را جزو آبزیان در معرض انقراض دسته بندی کرد. علت اصلی کم شدن جمعیت آن ها، شکار زیاد و بی رویه اعلام شده است. البته نمی توان این نکته را نادیده گرفت که قسمت های زیادی از جنگل های آمازون در چند سال اخیر از بین رفته اند و رود آمازون نیز آلوده شده است. این موارد زیستگاه دلفین های صورتی را تغییر داده و باعث مرگ برخی از آن ها شده است.

آب شیرین تاثیر زیادی در طول عمر و چگونگی زندگی این نوع دلفین ها دارد زیرا آن ها آب های شیرین را برای زندگی ترجیح می دهند و متاسفانه روز به روز هم شرایط زندگی برای آن ها دشوارتر می شود.

از سال 2008 میلادی تلاش شد تا دلفین های صورتی تحت مراقبت پژوهشگران قرار گیرند و از انقراض شان جلوگیری شود؛ اما به دلیل این که دلفین های صورتی با مشکل دودیستی جنسی (1) مواجه هستند، کار برای پژوهشگران دشوارتر شده، زیرا میزان زاد و ولد این جانداران کم و سرعت از بین رفتن شان زیاد شده است.

در حال حاضر چند دلفین صورتی در کشورهای اروپایی در حال آموزش هستند تا بتوانند شکار و زاد و ولد کنند. تلاش های پژوهشگران در این راستا ادامه دارد ولی بهترین مکان برای دلفین ها طبیعت است و آن هایی که در اسارت زندگی می کنند امکان رشد و بچه دار شدن کمتری دارند به همین خاطر هم هست که تلاش های انجام شده تا به حال ثمری نداشته است.

تهدیدهای جدی برای دلفین های صورتی:

تا اینجا برخی از عواملی که باعث نابودی دلفین های صورتی شدند را با هم برشمردیم؛ اما در اینجا نیز به بعضی دیگر اشاره می کنیم.

• منطقه آمازون حدود 5،000،000 کیلومتر مساحت دارد و پر است از جانوران گوناگون. همین تنوع حیوانات در آمازون باعث شده تا شکارچیان متعددی در آمازون کمین کرده باشند و دلفین ها را شکار کنند و هیچ نظارتی هم بر کار آن ها وجود ندارد.
• علاوه بر انسان ها برخی جانداران دیگر نیز به دلفین ها آسیب می رسانند، جانورانی مانند گربه ماهی ها.
• کانال و لوله کشی های متعدد در رودخانه آمازون و توجه نکردن به جانورانی که در این رود زندگی می کنند نیز از دیگر معضلاتی هستند که دلفین های صورتی با آن ها مواجه اند.
• در بین سال های 2010 و 2011 حدود 73 درصد از آبزیانی که در رود آمازون جان خود را از دست دادند دلفین های صورتی بودند که علت اصلی این موضوع بی توجهی انسان ها به آن ها بود.
• هم عوامل انسانی و هم طبیعی باعث از بین رفتن دلفین های صورتی می شوند و همین موضوع سرعت نابودی شان را زیاد کرده است.

پاورقی

1- دودیستی جنسی به مشکلی گفته می شود که در برخی جانوران وجود دارد به این معنا که مشکلاتی در برقراری روابط جنسی میان جنس نر و ماده و زاد و ولد به وجود می آید که علت اصلی این نوع مشکلات، تغییرات محیطی و شرایط زندگی است. جانورانی که دچار دودیستی جنسی هستند بسیار کم زاد و ولد می کنند و به مرور جمعیت شان کم می شود.

زیستگاه دلفین های صورتی در سراسر جهان

همان طور که پیش تر هم اشاره کردیم مقر اصلی دلفین های صورتی رودخانه آمازون است؛ اما به مرور زمان از تعداد آن ها کاسته شده است. این جانوران گاهی مجبور می شوند که برای در امان ماندن از شکار به لا به لای گِل و لای یا سنگ ها پناه ببرند که این موضوع برای آن ها زیان بار است.

در برخی تالاب ها یا رودخانه های دیگر آمریکای جنوبی نیز به صورت پراکنده می توانیم دلفین های صورتی را بیابیم مانند رودهای توکانتینس (Tocantins)، ارگوایا (Araguaia) و پوتوماجو (Putumayo) و... 

پژوهشگران بر این عقیده هستند که دلفین های صورتی قدرت پیش بینی آب و هوا و وقوع سیل ها را دارند و زمانی که احساس خطر کنند محیط زیست شان را تغییر داده و به سایر رودهای اطراف می روند. به طور طبیعی دلفین های صورتی در کشورهای بولیوی، برزیل، کلمبیا، اکوادور، پرو، و ونزوئلا دیده شده اند، این کشورها به طور کلی 7،000،000 کیلومتر مربع مکان مناسب برای پرورش این نوع دلفین ها دارند. 

بهترین زیستگاه برای دلفین های صورتی رودخانه، دریاچه ها و کانال های آب است؛ اما به دلیل تغییرات جوی ممکن است به دریاها نیز بروند. جنس ماده این دلفین ها تمایل دارند که در زمان سیلاب نیز در جای خود باقی بمانند؛ اما نرهای آن ها به سرعت محل سیل را ترک می کنند. دلفین های صورتی تمایلی به کوچ کردن ندارند اما زمانی که شرایط زیست محیطی برای آن ها دشوار می شود گاهی هزاران کیلومتر را هم شنا می کنند تا به منطقه مناسبی برسند. حدود 100 دلفین صورتی در سال های 1950 و 1970 به اروپا، آمریکای جنوبی و ژاپن برده شدند تا شاید محیط مناسب تری برای شان مهیا شود؛ اما حالا از آن ها تنها 20 مورد زنده هستند و آخرین آن ها در سال 2002 میلادی مُرد. ناتوانی زندگی دلفین های صورتی و دشواری تعامل آن ها با انسان ها نیز دلیل افزونی بر نابودی شان است.

نکات جالب درباره دلفین صورتی

•  در سال 1994 میلادی استخوان هایی یافت شد که آن ها را به دلفین های صورتی نسبت می دادند؛ اما نکته جالب این بود که از لحاظ جمجمه شباهتی به این نوع دلفین ها نداشت و پس از پژوهش های متعدد آن را در دسته دلفین های رودخانه ای قرار ندادند.
• بومیان پرتغالی به این دلفین ها بوتو (Boto) می گویند.
• دلفین های صورتی یکی از آسیب پذیرترین جانوران برزیل به حساب می آیند.
• هربار تنفس دلفین های صورتی بین 30 تا 110 ثانیه طول می کشد.
• در حال حاضر چند دلفین صورتی در سه باغ وحش در کشورهای ونزوئلا، پرو و آلمان نگهداری می شوند تا بلکه شاید بتوانند از انقراض آن ها جلوگیری کنند.
• در آمریکای جنوبی افسانه های متعددی درباره دلفین های صورتی روایت می شود. برای مثال یکی از این افسانه ها می گویند که دلفین ها در شب به صورت مردانی خوش تیپ در می آیند و سعی می کنند با زنان روستایی ارتباط بر قرار کنند؛ یا یکی دیگر از افسانه ها روایت می کند که اگر با این دلفین ها شنا کنید، امکان دارد که شما را به شهری سحرآمیز در زیر آب ها ببرند. به طور کلی می توان گفت که این جانوران در میان آمریکایی ها جاندارانی جادویی هستند.

جلوگیری از انقراض دلفین های صورتی

از سال 2008 میلادی، خطر انقراض دلفین های صورتی در رسانه های جمعی بازتاب گسترده ای داشته است و تلاش هایی برای پرورش و حفاظت از آن ها صورت گرفت؛ اما نه تنها نتایج مثبتی نداشت بلکه باعث کاهش تعداد آن ها نیز شد.

در سال 2011 میلادی اِوو مورالس (Evo Morales) رییس جمهور بولیوی دلفین های صورتی را گنج ملی خطاب کرد و از آن به بعد باز هم سعی کردند که از انقراض آن ها جلوگیری کنند؛ اما به دلیل نبود نظارت کافی بر شکار بی رویه آن ها، هنوز هم همه ساله از تعداد این دلفین ها کم می شود.

حقیقت این است که تا زمانی که جنگل آمازون و زیست بوم این منطقه تخریب می شود، دلفین های صورتی نیز در معرض انقراض خواهند بود و از بین رفتن آن ها تنها گوشه ای از عواقب نابودی جنگل هاست. هیچ راهی جز حفاظت رود آمازون برای جلوگیری از مرگ دلفین های صورتی وجود ندارد زیرا بدون شک آن ها در اسارت نابود خواهند شد.

سخن آخر

با هم کمی با دلفین های صورتی آشنا شدیم. آبزیانی دوست داشتنی که به شدت در خطر انقراض هستند. این جانوران به دلیل ظاهر خاص شان شهرت زیادی دارند؛ اما متاسفانه در حال نابودی هستند. به نظر شما برای حمایت از این دلفین ها و جانوران نظیر آن ها باید چه تدابیری اندیشیده شود؟

آیا شما علاقه مند هستید که این دلفین ها را از نزدیک ببینید؟

نظرها و پیشنهادهای تان را با ما در میان گذارید.