ویژگی های رفتاری قوم کرد

پس از بررسی عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان و ۱۰ ویژگی رفتاری ایرانیان که بین تمامی اقوام عمومیت داشت، در این مطلب نگاهی داریم به ویژگی های خاص رفتاری قوم بزرگ کرد و در مورد خصوصیات اخلاقی کردها با شما سخن می‌گوییم. پس از آشنایی کلی با تاریخ، سرگذشت و زبان بزرگ مردان کرد به سراغ ویژگی های شاخص رفتاری آنها خواهیم رفت و مشاهیر کرد را نیز به شما معرفی می‌کنیم.

نکته مهم

مطالب مربوط به سرگذشت تاریخی و زبان کردها از منابع معتبری که مربوط به پژوهش‌های علمی پژوهشگرانی همچون دکتر کیومرث فلاحی و ... هستند، گردآوری شده‌اند و هریک از نظریه‌ها و عقیده‌ها موافقان و مخالفانی دارد. کارناوال سعی کرده نظریه‌هایی، با دیدهای متفاوت را به شما ارائه دهد و هیچگونه جهت‌گیری و موافقت و یا مخالفتی با نظریه‌ها و عقاید ندارد.

این نکته را نیز فراموش نکنیم که هدف اصلی ما معرفی ویژگی‌های رفتار هر قوم است، اقوامی که همه آنها ایرانی بوده و به ایرانی بودن خود می‌بالند و در تاریخ جانفشانی‌های بسیاری در راه وطن خود، ایران کرده‌اند.

تاریخچه و سرگذشت قوم کرد

افسانه‌ها و داستان‌های اساطیری بسیاری درباره تاریخچه قوم کرد وجود دارد و نظریه و عقیده‌های موجود بیشتر برگرفته از دانش‌های باستانی، زبان‌شناسی، انسان‌شناسی و سایر موارد چنینی هستند.

بیشتر پژوهشگران تاریخی مشهور براین باورند که کردهای امروزی نوادگان مادها و از ریشه آنها هستند. مینورسکی، خاورشناس و ایران‌شناس روس که کتاب‌های بسیار درباره اقوام‌شناسی ایرانیان و کتابی از کردها دارد، می‌گوید:

 اگر کردها نوادگان مادها نباشند، پس بر سر ملتی چنین کهن و مقتدر چه آمده است و این همه قبیله و تیره مختلف کرد که به یک زبان ایرانی تکلم می‌کنند؛ از کجا آمده‌اند؟

بسیاری دیگر از پژوهشگران همچون تئودور نولندکه (خاورشناس بزرگ آلمانی)، معتقدند که اگر روزی زبان مادی درست شناخته شود، قطعا خویشاوندی بسیار نزدیکی با زبان پارسی باستان خواهد داشت. از سوی دیگر استفاده از نام‌های مادی که آنها را در اسامی پادشاهان و سرداران ماد می‌بینیم، در نام‌های کردی کاربرد فراوانی دارد.

در حال حاضر چنین فرض می‌شود که کردها بخش اصلی بازماندگان تیره‌های بومی خاورمیانه و مادها هستند که به زبان کردی سخن می‌گویند. این نکته مهم که زبان کردی بازمانده زبان مادی است و کردهای امروزی هم بازماندگان مادهای باستان هستند، تا زمانی که زبان مادی به درستی شناخته نشود، کماکان یک فرضیه به شمار می‌رود؛ اما این فرضیه قوی‌ترین فرضیه موجود است.

در گذشته تمامی سرزمین‌های کردنشین یکی از ایالت‌های ایران به شمار می‌رفت تا اینکه در جنگ چالدران (1514 میلادی) میان شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم اول، بر اثر شکست ایران، بخش‌هایی از کردستان از ایران جدا و نصیب دولت عثمانی شد.

بسیاری از کردان خارج از ایران همواره بر پیوند ناگسستنی تاریخی و نژادی کردها با دیگر ایرانیان تاکید داشته‌اند، یکی از رهبران سیاسی کردهای عراق در گذشته جمله معروف دارد که می‌گوید:

هر کجا کرد زندگی می‌کند، آن جا ایران است.

در اینجا بد نیست به معناشناسی واژه کرد نیز بپردازیم؛ در فرهنگ فارسی، کرد به معنای بیابانگرد و چادرنشین است و برخی نیز کرد را گرفته شده از کلمه گُرد فارسی به معنی دلیر و پهلوان می‌دانند.

ویژگی های رفتاری و روحیه کردها

در مطلب عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان، 10 ویژگی مختص به ایرانیان را معرفی کردیم، علاوه بر این ویژگی‌ها که در اقوام ایرانی عمومیت دارد، کردهای بزرگ 4 ویژگی و روحیه خاص دارند که عبارتند از:

جنگاوری و سرسختی 

کردها تاکنون طعم و مزه تلخ جنگ را بسیار چشیده‌اند و همیشه در این نبردها از خود شجاعت و سرسختی وصف‌نشدنی نشان داده‌اند. 

گزنفون (تاریخ نویس یونانی) در نوشته‌های خود که از بازگشت 10 هزار یونانی به میهن‌شان در سال 401 پیش از میلاد یاد کرده است، از آسیب‌های زیادی که ارتش یونانی از سربازان کرد (کردوئن ها) خورده‌اند مطالبی را نوشته و دلاوری و جنگاوری سربازان کرد را مورد ستایش قرار داده است. در بخشی از نوشته‌های او می‌خوانیم: 

 یونانیان شب خوشی را با خوراک فراوان گذرانیدند، گفت‌وگوها درباره جنگ‌هایی بود که از سر گذرانیده بودند و رنج کشیده بودند. زیرا از میان سرزمین «کاردوها» (کردها) گذشته بودند و در سراسر این روزها جنگیده بودند و رنج کشیده بودند. آسیب‌هایی که یونانیان از کاردوها خوردند از شاه ایران و سردارش تیسافرن، هم نخورده بودند.  

نویسنده دیگری نیز به نام دیودوروس درباره کردها این گونه نوشته است: 

کردها در دژهای کوهستانی خود برای ارتش و امپراتوری‌های بیگانه مزاحمت و آزاری بیش از انداره فراهم می‌کردند. باید با جنگ و نبرد یا بستن پیمان آنها را از این کار باز می‌داشتی

پس از فتح ایران توسط عرب‌ها، آنها جرات گذشتن شب هنگام از کنگاور به خاطر خطر و ترس از یورش کردهایی که در کمین‌شان نشسته بودند را نداشتند. عرب‌ها آن جایگاه را «قصر الصوص» می‌نامیدند. از این روحیه و ویژگی کردها، حس میهن‌دوستی و مرزداری به وجود آمده است، آنان در تمام طول تاریخ از نگاهبانان این سرزمین بوده‌اند و یکی از دلایل آن همبستگی و انسجام زیاد بین آنها است.

مهمان نوازی

این خصیصه اخلاقی و رفتاری را به حد افراط می‌توان در میان کردها مشاهده کرد. در میان کردهای اهل حق «بان زرده» و «دالاهو»، بارها پیش آمده که قاتل فرزند را به خاطر مهمان بودن و خوردن نان و نمک بخشیده‌اند!

در میان برخی از کردها رسم بر این است که تا 40 روز نباید چیزی را از مهمان خود پرسید که از آن بوی تعجب از آمدن مهمان به مشام برسد زیرا یک کرد همیشه باید در انتظار و پذیرنده مهمان باشد.

جوانمردی و پهلوانی

جوانمردی از ویژگی‌های کردان است که به نوبه خود ریشه در آیین‌های ایران باستان مانند کیش‌مهر دارد. بسیاری از عیاران نام‌آور، کرد بوده‌اند، کردها در نهضت عیاران صفاری به یاری یعقوب لیث شتافتند و در نبرد با دشمنان ایران او را یاری دادند. هنوز مردم اهل حق خود را یارسان می‌نامند و کیش خود را آیین یاری می‌دانند.

در جریان جنگ‌های صلیبی فرمانده مسلمانان، صلاح الدین ایوبی از کردهای ایوبی بود که چندین مرتبه مسیحیان را شکست داد. طی یکی از نبردها، ریچارد شیردل سردار جنگجویان صلیبی اسیر صلاح‌الدین شد، صلاح الدین با فرمانده اسیر شده با جوانمردی رفتار کرد که پس از گذشت سده‌ها همچنان زبانزد غربی‌هاست.

تاریخ ایران نیز از جوانمردی‌های پهلوانان کرد از قبیل آقاسید حسن رزاز کرمانشاهی حکایت‌های بسیاری دارد و هنوز زورخانه‌های کرمانشاه و سنندج به تربیت پهلوانان شهرت دارند.

شاد زیستی

زندگی کردها به صورت ویژه‌ای با رقص، موسیقی و برپایی جشن‌های مختلف پیوند خورده است. آنها هر زمانی که فرصتی برای شادی پیدا شود از آن زمان بهره می‌برند و در کل می‌توان کردها را ملتی شاد و شادزیست به حساب آورد.

زبان قوم کرد

زبان کردی، یکی از زبان‌های گروه شمال غرب یا جنوب غربی به شمار می‌رود و گویش‌های بسیاری دارد. گرچه تمامی این گویش‌ها از یک ریشه هستند؛ اما ویژگی‌های خاصی نیز دارند که آنها را از هم جدا می‌سازد.

در بخش شمالی یعنی سرزمین‌های کردنشین ترکیه، ارمنستان، بخشی از شمال عراق و بخشی از آذربایجان غربی، گویش «کُرمانجی» رواج دارد و کردان خراسان شمالی و ترکمنستان نیز به این گویش صحبت می‌کنند و کسانی که به این گویش سخن می‌گویند، کرمانج نامیده می‌‌شوند.

گویش کردستان مرکزی «سورانی» است، که خود شاخه‌های متنوعی دارد و کردهای منطقه‌های اربیل، سلیمانیه و کرکوک در عراق و کردهای مهاباد و استان کردستان در ایران به این گویش سخن می‌گویند.

گویش‌های جنوبی کردی نیز در کرمانشاه، ایلام و در میان کردهای لرستان، همدان، کلاردشت و قزوین میان کردها رایج است.

علاوه بر موارد قبل باید گویش‌های «اورامی»، «گوران» و «زازا» را نام برد که در غرب کرمانشاه، گوشه‌ای از مراوان و بخش‌هایی از کردستان ترکیه، شماری به آن سخن می‌گویند.

گویش دیگر کردی «گورانی» است که تا دوران مشروطیت زبان علمی و ادبی کردان بود؛ اما پس از آن سورانی به عنوان زبان رسمی و کتابت پذیرفته شده است.

زیست بوم و پراکندگی قوم کرد

زیست‌بوم کردزبانان بیشتر مناطق کوهستانی است که به شرق رشته کوه زاگرس ختم شده و از این قسمت به سمت جنوب و حد فاصل همدان و سنندج امتداد می‌یابد. در طرف جنوب هم بعد از دور زدن کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از لرستان به کرکوک و موصل ختم می‌شود. از شمال نیز به طرف ماردین، پیرانشهر و اورفا در ترکیه امتداد یافته است و در ادامه به طرف ملاطیه (ترکیه) و حوزه رود فرات می‌رود تا به کمالیه می‌رسد.

زیست بوم کردها اگر چه کوهستانی است؛ اما همین کوه‌ها که در هنگام زمستان پوشیده از برف است در هنگام تابستان و آب شدن برف‌ها به شکل فرشی سبز رنگ در منطقه تبدیل می‌شود و از جاذبه‌های طبیعی بسیار زیبا برای گردشگران به شمار می‌رود. چراگاه‌های کردستان که در گذشته پرورش‌دهنده اسب‌های مادی بوده است، امروزه نیز برای چرای گوسفندان ایل‌ها و عشیره‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مشاهیر کرد

با چند تن از افتخارآفرینان و مشاهیر تبار کرد در زمینه‌های مختلف (روحانیت، جامعه پزشکان، سینما، ورزش، موسیقی، افراد نظامی) از گذشته تا زمان معاصر آشنا می‌شویم:

• دکتر مظفر پرتو ماه : فیزیکدان برجسته
• عثمان هورامی : خواننده
• سید نصرالله بنی‌صدر : روحانی 
• صلاح الدین ایوبی : بنیان‌گذار دولت ایّوبیان مصر و شام
• امیرنظام گروسی : سیاستمدار در دوران قاجار
• شهرام ناظری : خواننده سنتی
• بهمن قبادی : عکاس، کارگردان و فیلمنامه‌نویس
• عزیزخان مکری : سردار نظامی
• علی‌اشرف درویشیان : نویسنده
•  بیت الله عباس پور : بدنساز مشهور

اسامی بسیار زیادی از افراد کرد و مشهور وجود دارد که کارناوال تعدادی از آنها را به صورت تصادفی انتخاب کرده است.

سخن آخر

نظرتان در مورد ویژگی‌های خاص قوم بزرگ کرد چه بود؟

آیا تاکنون به مناطق کردنشین سفر داشته‌اید؟ چه برخوردی از مردم کرد دیده‌اید؟

دیدگاه‌ها و تجربه‌های خود را با کارناوال به اشتراک بگذارید و اگر مشاهیر دیگری از قوم بزرگ کرد مدنظرتان است به ما معرفی کنید.