میزبانی عزای حسینی؛ از قاجار تا امروز

در شهر سمنان دو تکیه بزرگ که از دوره قاجار به یادگار مانده اند، بنا بر سنت قدیم، با رسیدن ماه محرم سیاه پوش می شوند.

به نقل از ایسنا، ایران بناهای تاریخی بسیاری دارد که برخی از آن ها در گذشته مختص مراسم های مذهبی به خصوص مراسم های ماه محرم ساخته می شدند. بهتر است به دوران صفویه اشاره ای داشته باشیم که در آن مکتب شیعه همه گیر شد و عزاداری های محرم در آن رنگ و بوی خاص تری به خود گرفت؛ مراسم و عزاداری هایی تا به امروز باقی مانده اند. حتی برخی از آن بناهایی که کاربرد مذهبی داشتند هم هنوز پابرجا هستند و با همان کاربری به حیات خود ادامه می دهند.

مدیر اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان، حسین خواجه‌بیدختی در مصاحبه ای که با ایسنا در مورد بافت تاریخی این شهر داشت، به تعداد زیاد آثار مربوط به عزاداری های محرم در سمنان اشاره کرد و گفت:

در هسته مرکزی این شهر که قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی را نیز دارد، آثار متعددی مربوط به عزاداری محرم دیده می‌شود که از دوران گذشته به جا مانده‌ است. در این میان و در کنار بازار قدیمی شهر سمنان، دو تکیه بزرگ «ناسار» (به معنی ۹ سر) و تکیه «پِهنه» در نزدیکی مسجدجامع سمنان و مسجد سلطانی (امام) هستند.

او افزود:

این تکیه‌ها که هنوز در ایام عزاداری محرم سیاه‌پوش می‌شوند، در دیگر روزهای سال محل کسب و کار یا صرفا محل تردد هستند.

بیدختی صحبت هایش را در حالی ادامه داد ککه به ترکیب و فرم این تکیه‌های تاریخی اشاره داشت:

این تکیه‌ها که عمدتا مربوط به دوران قاجارند، از لحاظ ساختاری شبیه تکیه‌ ورودی امام‌زاده صالح (ع) تهران و بزرگتر از آن هستند. همچنین در شهرهای دیگر استان آثار تاریخی دیگری وجود دارد که به هدف بهره‌برداری در این ایام و مراسم‌ مذهبی و عزا ساخته شده‌اند؛ به طور مثال در شاهرود تکیه قاجاری دیگری به نام تکیه «سعادت برنجی» وجود دارد که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در زمان عزاداری به عنوان تکیه عزا و در دیگر ایام سال به عنوان «موزه آب شاهرود» از آن استفاده می‌شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان، حمیدرضا دوست‌محمدی نیز در این باره به ایسنا گفت:

تکیه‌ها همیشه در موضوع شهرسازی، مراکز مذهبی بودند. آن‌ها در ایام عزادای محرم میزبان مراسم‌ آیینی می‌شدند. همچنین راسته‌ بازار شهر سمنان، در بحث ایجاد شهرهای اسلامی، به این مراکز عزا و تکایا متصل بوده است.

او ادامه داد:

در این راستا، تکیه‌ «پِهنه» در جنوبی‌ترین بخش بازار و تکیه «ناسار» در میانه آن ساخته شده است. این تکایا که از تکیه‌های مهم شهر محسوب می‌شدند، به‌عنوان مرکزهای چندراهی به معابر مختلف شهر مانند بازار به عنوان قطب اقتصادی و اجتماعی ساخته شدند که در زمان‌های گذشته نقش «مراکز محله و مذهبی» را در ایام عزاداری ایفا می‌کردند.

دوست‌محمدی افزود:

بسیاری از مغازه‌ها در کنار این تکایا، در ایام عزاداری فضای خود را وقف مراسم‌ می‌کردند و علاوه بر آن، بخشی از درآمد خود را در سال، با هدف زنده نگه داشتن مراسم‌ دینی، به آن‌ها اختصاص می‌دادند، که شاید یکی از دلایل زنده ماندن و پایدار بودن این سنت تا امروز همین است. علاوه بر این، تعدادی از آب‌انبارها و مراکز خدماتی هستند که بخشی از درآمد سالانه‌ خود را به این تکایا و مراسم‌ مذهبی اختصاص می‌دهند.

او همچنین با بیان این‌که «مساجد سمنان هم به این تکایا راه داشتند» صحبت هایش را این چنین ادامه داد:

به‌ عنوان مثال مسجد امام یا مسجدجامع، به یکدیگر راه‌های ارتباطی داشته‌اند که گویی مسائل اجتماعی را به مسائل مذهبی گره زده‌اند. این کار باعث شده که همه‌ آیین‌های مذهبی آن زمان برای ما رنگ و بویی اجتماعی به خود بگیرند و تا امروز زنده بمانند.

آن طور که این مسئول می گوید،معماری و شهرسازی اسلامی در سمنان را می توان نشانه‌هایی از تاثیر این مذهب در ساخت مراکز مذهبی و تکایا در اجتماع دانست.

دوست محمدی در پایان صحبت هیش به سایر تکیه های تاریخی شهر از جمله «کلبی‌ها»، «ملاقزوینی»، «ابریشم‌گران» و «کهن‌دل» اشاره داشت و گفت:

ساخت این تکیه‌ها از دوره صفوی شروع شده‌ و در دوره قاجار شدت گرفته‌ است. دو تکیه‌ بزرگ «ناسار» و «پِهنه» نیز مربوط به این دوره هستند که پوشش ایرانیتی و سقف آن‌ها در دوره پهلوی ایجاد شده است.

کارناوال در آینده مفصل به تکایای سمنان خواهد پرداخت.

تکیه تاریخی «پِهنه» (سمنان)

تکیه تاریخی «ناسار» (سمنان)

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.