ماجرای پوشاندن ستون های کاخ آپادانا با کیسه سیاه

همین چند روز پیش بود که تصویری از یکی از ته ستون‌های کاخ آپادانا در تخت جمشید در فضاهای مجازی دست به دست شد که بسیاری را نگران کرد. این تصویر یکی از ته ستون های کاخ آپادانا را نشان می داد که آن را با پلاستیک سیاهی پوشانده بودند. خبرگزاری ایلنا به سراغ چند و چون ماجرا رفته و با مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید در این باره گفتگو داشته است. به گزارش این خبرگزاری حمیدفدایی -مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید- با ارائه توضیحاتی در این باره گفت:

در حال حاضر در تخت جمشید و پاسارگاد از مواد مرمتی استفاده می‌شود که نسبت به سیمانی که در گذشته استفاده می‌شده دارای مزایای بسیار است. این نوع مواد، پایه آهکی دارد و تست‌های اولیه آن در ۷ سال پیش در کاخ هدیش انجام‌شده و آزمون نهایی نیز نشانگر خواص و مزایای بسیار بالای این مواد نسبت به سیمان‌های اجراشده در سایت‌های تاریخی مشابه است.

او ادامه داد:

کاخ آپادانا نیز از این قاعده جدا نبوده و هم اکنون از بهترین و مناسب‌ترین مواد مرمتی به نام لدان، استفاده می‌شود. لدان شامل پنج نوع مواد مختلف است که با توجه به مشکل و آسیب هر بخش، باید یک نوع مواد خاص استفاده شود. نکته مهم اینکه، تشخیص و حتی اجرای این مواد (اصطلاحا میکرو) یک اقدام فوق‌العاده کارشناسانه بوده و مرمتکار حتما می‌بایست از لحاظ علمی در حدی باشد که آسیب را تشخیص و اصطلاحا نسخه را نوشته و حتی دارو را با اختلاط نسبت‌های مختلف آماده و سپس اجرا کند.

فدایی همچنین درخصوص نوع مواد استفاده شده و میزان آسیب‌های آن توضیح داد:

مواد مورد استفاده، نباید از لحاظ شیمیایی در اثر گذشت زمان تغییر ماهیت یا تغییر رنگ دهد. مواد مرمتی نباید روی عنصر معماری مورد مرمت اثر سوء گذارد و نباید نسبت به جنس اثر مورد مرمت حساسیت یا واکنش نشان دهد. ضروری است مواد مرمتی از لحاظ فیزیکی با جنس اثر تاریخی همگن باشد، ضریب انبساط و انقباض مواد اجراشده باید با جنس اثر مورد مرمت یکسان یا نزدیک باشد، درصد جذب رطوبت مواد اجراشده باید مشابه اثر تاریخی باشد و درجه سختی مواد اجراشده به‌ منظور سهولت در اصل برگشت‌پذیری، نباید از جنس اثر تاریخی سخت‌‌‌تر باشد.

او تاکید کرد:

از نظر بصری نیز مواد اجراشده باید خصوصیت‌هایی داشته باشد. ضروری است در مرمت‌ها دانه‌بندی درشت‌تر، سطح پایین‌تر و رنگ مواد یک پرده (درجه) بازتر در نظر گرفته شود. مواد جدید مورد استفاده در مرمت سنگ‌های تخت جمشید، تمام خواص برشمرده را دارد. چنانچه به‌ راحتی می‌توان دانه‌بندی و رنگ آن را تغییر داد. به همین دلیل این مواد هم‌اکنون در آثار تاریخی جهان که سنگ آهکی دارند به خصوص ایتالیا و آلمان کاربرد زیادی دارد.

به گفته فدایی، کارشناسان مشغول کار در کاخ آپادانا، در چند نوبت فنون استفاده از این مواد را در کارگاه‌های آموزشی بین‌المللی یاد گرفته و تاکنون چهار ته ستون کاخ آپادانا را با رعایت اصول فنی مرمت کرده‌اند. باید اشاره کرد که بر اساس گفته های وی، این مواد برخلاف سیمانی که یک دهه پیش استفاده می‌شده حساسیت‌های زیادی دارد، از جمله رطوبت دهی.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در خصوص پوشش پلاستیکی، بیان کرد:

دمای مواد اجراشده نباید از ۵ درجه سانتی‌گراد پایین‌تر آید. به همین دلیل نیاز است روی مواد اجراشده اسفنج‌های مخصوص قرار گیرد و روی اسفنج‌ها نیز باید با پوشش پلاستیکی پوشانده شود. معمولا مرمتگران بعد از اتمام کار ناچار هستند اثر در حال مرمت را با مواد و مصالح در دسترس مانند پلاستیک پوشانده و با کاور برزنتی عایق که مخصوص ته ستون‌های آپادانا طراحی و تهیه‌شده محافظت کنند. در واقع روی پلاستیک اولیه اعم از سیاه، شفاف یا زرد رنگ کاور طراحی‌شده و مناسبی قرار می‌گیرد؛ اما متاسفانه برخی، مغرضانه قبل از قرار گرفتن پوشش مخصوص و یا بعد از برداشتن پوشش، اقدام به تهیه تصویر و انتشار آن کرده‌اند.

فدایی همچنین با اشاره به اقدامات صورت گرفته در خصوص حفاظت از ته ستون‌های کاخ آپادانا گفت:

تا قبل از شکل‌گیری پایگاه پژوهشی در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید، بیشتر اقدامات انجام شده، رویکرد صرفا مرمتی و نه حفاظتی داشته است. این ته ستون‌ها نیز مدت‌ها است نیاز به حفاظت دارند، بنابراین اقدامات صرفا حفاظتی در مورد ته ستون‌های کاخ آپادانا یکی از مهم‌ترین اقدامات حفاظتی در خصوص حفاظت سنگ‌های تاریخی تخت جمشید بوده که در حال انجام است.

او خاطرنشان کرد:

خوشبختانه مدتی است مدیریت و کارشناسان پایگاه‌های جهانی به اهمیت و اولویت اقدامات حفاظتی نسبت به اقدامات صرفا مرمتی واقف هستند و قبل از اینکه به مرمت آثار و بازسازی‌های گسترده فکر کنند در تلاش برای اقدامات حفاظتی مجموعه یا مجموعه‌های تحت پوشش هستند.

بر اساس گفته های وی، تمامی کارشناسان و افرادی که در مرمت‌های کاخ آپادانا نقش دارند، علاوه بر دارا بودن مدرک تحصیلی وابسته مانند کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی یا بناهای تاریخی، در یک و یا دو دوره مرمت تخصصی سنگ نیز شرکت داشته و در کارگاه‌های آموزشی بین‌المللی یا کارگاه‌های آموزشی جانبی، فنون استفاده از مواد و مصالح جدید را فرا گرفته‌اند. این مرمتگران طبق اصول، اقدامات تند نگاری -پاک‌سازی- اجرای ملات و مراقبت تا زمان گیرش نهایی را با پوشش‌های پلاستیکی یک بار مصرف و پوشش برزنتی انجام می‌دهند.

فدایی همچنین گفت:

نکته بسیار مهم این است که اگر مواد آهکی پس از اجرا، بدون پوشش رها شود، مواد اجراشده به‌ سرعت رطوبت خود را از دست‌ داده و یا سرد می‌شوند که بسیار دردسرساز است. از این ‌رو مرمتگران حتما می‌بایست پوشش پلاستیکی را اجرا کنند.

دیگر نکته قابل‌ توجه این است که استفاده از ملات سیمان‌ اقدام دشواری نیست و چنانچه مرمتگران کاخ آپادانا به‌جای مواد آهکی از سیمان استفاده می‌کردند نیازی به پوشش‌های اسفنجی- پلاستیکی و برزنتی نبود. در واقع شیوه کار مرمتگران سابق که نویسنده گزارش به آن اشاره داشته در جهان منسوخ شده و دیگر نباید تکرار شود.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در ادامه نگاه نویسنده مطلب در فضای مجازی را مغرضانه خواند و ادامه داد:

حال این سوال مطرح است که اگر نویسنده مطلب یاد شده نگاه مغرضانه و تخریب گرانه نداشته است، باید قبل از هر چیز درباره دلیل این پوشش، از مسئول کارگاه، توضیح می‌خواست و حتی اجازه عکاسی می‌گرفت. این موضوع نشان می‌دهد که ایشان تنها با هدف جوسازی، ایجاد فضای مسموم و تخریب کارشناسان دست به این اقدام زده است.

این شخص بدون رعایت شرط ادب، مرمتگران تخت جمشید را دشمن و عدو معرفی کرده است! این در حالی است که گروه مرمتگران کاخ آپادانا در سخت‌ترین شرایط آب و هوایی و با جان و دل، علاقه و حساسیت بالا، اقدامات مرمتی را انجام می‌دهند و تاکنون چهار ته ستون آسیب‌دیده را با رعایت اصول و قواعد مورد تایید مرمتی حفاظت و مرمت کرده‌اند.

اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.