حقیقت انحنای سی‌ و سه پل اصفهان

به نقل از ایسنا، خبر نشست و انحنای دیوار سی و سه پل اصفهان در کمتر از چند ساعت موجی از نگرانی را در میان مردم و دوست داران این جاذبه تاریخی به وجود آورد. امری که خیلی زود به وسیله مدیر کل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان تکذیب شد اما حقیقت به همین سادگی ها نیست و قدری پیچیدگی دارد. 

سازه ای بتنی با پوسته تاریخی

در کمتر از دو ساعت پس از انتشار خبر نشست سی و سه پل و با توجه به حساس بودن موضوع تیمی از سازمان میراث فرهنگی اصفهان که شامل مدیر کل این سازمان، معاون میراث فرهنگی، مسوول پل های تاریخی استان همچنین مسوول روابط عمومی به همراه نماینده سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان می شد در محل پل حضور پیدا کردند و به بررسی و تحلیل این اتفاق پرداختند. آنها پس از انجام این بررسی ها در مصاحبه با رسانه ها این خبر را تکذیب کردند. 

آن گونه که این تیم در بیانیه تکذیب خود گفته است انحنای موجود در سی و سه پل به سال ها قبل باز می گردد و حتا پیش از مرمت این پل به وسیله باقر آیت الله زاده شیرازی و جعفر کسائیان در سال 1347 وجود داشته است. حقیقت اما اندازه ای پیچیده تر است و باید با دقت بیشتری به این موضوع رسیدگی شود. 

علی محمد فصیحی مسوول پل های تاریخی استان اصفهان در جریان این بررسی به خبرنگار ایسنا چنین گفته است: 

در بررسی‌های انجام شده در سازه، بستر، دیوارها و سقف مشخص شد این انحنا ناشی از نشست نیست و اگر دیواری کج می‌شود باید خود را در ترک‌های اتصالات نشان بدهد. شما معتقد هستید این سازه کج شده است و اگر چنین باشد باید خود را با ترک‌های دیگر نشان بدهد. در سال 1349 که دکتر شیرازی و مهندس کسائیان سی‌وسه پل را مرمت و وضعیت آن را تثبیت کردند.

وی ادامه می‌ دهد:

تمام بارهای پل به جای اینکه بر روی ستون‌های خود پل باشد با ستون‌هایی به زمین منتقل شده است و ظاهر پل نقش این را دارد که فقط به صورت یک پوسته حضور داشته باشد. در واقع بخش سازه‌ای خود سی‌ و سه پل کمتر تحت فشار است. این دیوار در آن سال دقیقا به همین شکل ثابت شده است. یعنی این انحنا از همان زمان وجود داشته است و هیچ اتفاق تازه‌ای در پل رخ نداده است.

مسوول پل های تاریخی استان چنین می گوید که هر تغییری در سازه از خود ترکی به جای می گذارد (که البته از نظر فنی قابل تایید نیست) و اضافه می کند:

 اگر این سازه در حال تغییر و به سمت تخریب باشد و این آغاز این اتفاق باشد پس پایان آن چیست؟ وقتی در بدن اتفاقی رخ می‌دهد باید یک نمود ظاهری داشته باشد. مثلا اگر دست شما تاول زده باشد نمی‌توانید بگویید مشکل از جای دیگری است. کج شدن این دیوار در یک دوره‌ای بوده و تثبیت شده است. امروز اگر اتفاق جدیدی برای این سازه افتاده باشد باید نمودی پیدا می‌کرد که ما چنین چیزی را نمی‌بینیم.

کارشناس های میراث فرهنگی اعتقاد دارند که این انحنا در دیوار سی و سه پل وجود داشته است و چیز جدیدی نیست و اگر اتفاق جدیدی بخواهد رخ دهد باید ترک های آن در پل دیده شود. 

در سال 1349 تیمی به سرپرستی مرحوم دکتر شیرازی و کسائیان سی و سه پل را با شیوه ای نامتعارف مرمت کردند که انتقادهای زیادی به آن شد و هنوز این انتقادها ادامه دارد. در این شیوه مرمت گران، سازه ای بتنی را در دل سی و پل جای دادند تا آن را برای عبور خودرو محکم کنند. در حقیقت سی و سه پل امروزی سازه ای بتنی ‌است که پوسته تاریخی دارد. 

سی‌وسه پل خم هم شده باشد طبیعی است

شهرام امیری مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان نیز در این رابطه گفت:

نشست باید از کف زمین شروع شود. بنابراین این نشست باید خود را از طبقه پایین نشان دهد. در زمان احداث این پل چاهک‌هایی در زمین حفر و با سنگ پر شده است و در نهایت پل بر روی آن‌ها قرار گرفته است. دیوارهای طبقه پایین کاملا صاف است و این انحنا تنها در دیوار طبقه بالا به چشم می‌آید. این اتفاق باید با عوارضی همچون ترک خود را نشان بدهد.

وی ادامه داد:

در دهه 40 مرمتی اساسی در پایه‌ها و سقف سی‌ و سه پل انجام شده است. این تحرک دیوار به احتمال بسیار زیاد در آن سال‌ها اتفاق افتاده و بعد از بتن ریزی، دیوارها تثبیت شده اند. از نظر زیبا شناسی و از آنجایی که این دیوار کج است موجب زشتی پل شده است. بحث این است که اگر این دیوار کج‌تر هم شده باشد به معنای نشست نیست. بالاخره این بنا یک بنای تاریخی است و نیاز به مرمت دارد. این سازه 400 سال سن دارد و ممکن است دیوار آن به تدریج دچار آسیب بشود که به مرمت دایمی نیاز دارد. 

همه کارشناس های سازمان میراث فرهنگی عنوان می کنند که این انحنا از پیش در دیوار وجود داشته است و اگر اتفاقی بخواهد بیفتد خود را نشان می دهد. بحثی که اکنون به وجود می آید این است که درست است، این انحنا از قبل وجود داشته اما آیا در گذشته هم به همین اندازه بوده است؟ دوم اینکه کارشناس ها از لزوم وجود ترک برای اثبات نشست گفته اند در حالی که هم اکنون ترک هایی در اطراف این انحنا وجود دارد. یکی از این ترک ها قبلا وجود داشته و با مصالح پر شده است اما به نظر می رسد دوباره همان ترک ترمیمی باز شده باشد. 

امیری این ترک ها را تایید می کند و بیان می کند: 

 این ترک‌ها برای یک سازه 400 ساله کاملا طبیعی‌ست و همچون چین و چروک صورت انسان است که با افزایش سن اتفاق می‌افتد. همچنین این ترک‌ها عمیق نیست و ترک‌هایی که نشان بدهد سازه حرکت کرده است باید خیلی عمیق باشد. ترک‌های سی و سه پل قابل مرمت هستند. ترک‌ها نیز شامل دو دسته می شوند. یا ترک‌ها غیرفعال هستند و یا فعال و در حال افزایش.

حال در اینجا دو سوال پیش می آید. نخست اینکه آیا همه ترک ها از ابتدا عمیق بودند یا در ابتدا عمق کمی داشته و به آهستگی عمیق شده اند. دوم اینکه چگونه بدون هیچ مقیاس، شاخص و شاهدی در مورد این ترک ها صحبت می کنند. به صورت علمی باید شاهدهایی برای این ترک ها در نظر گرفته شود و طی چند ماه این ترک ها را تحلیل کنند. این در حالی‌ست که در فاصله سه متری از این انحنا برخی از آجرهای پل کاملا از بدنه جدا شده و ریخته اند. البته کارشناسان میراث فرهنگی آن را کار وندالیست ها می دانند. در کف پل نیز سنگ ها به طور کامل تخریب شده و از کف جدا شده اند. 

متوجه شدیم سقف پل نشتی دارد!

امیری در ادامه این بازدید از سی و سه پل به خبرنگار ایسنا گفت:

این خبر شما سبب خیر شد و در بازدید امروز متوجه شدیم سقف همین قسمت که می‌فرمایید کج شده و نم کشیده است. قرار شد فردا دستور آغاز مرمت این سقف صادر شود. برای بناهای تاریخی اتفاقاتی از این دست رخ می‌دهد و اگر این دیوار کج هم شده باشد این کج شدن به معنای نشست نیست. شاید به تدریج اتفاق افتاده باشد. برای نشست، کف سازه باید حرکت کرده باشد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این نم کشیدن سقف پل نشان نمی‌دهد سازه حرکت کرده و مجرایی برای عبور آب باز شده است، ادامه می‌دهد:

بله. صد در صد. به این خاطر که این دال بتنی در این پل وجود دارد، جمع کردن این آسفالت و دال بتنی بسیار خطرناک است. این بتن دیگر بخشی از بنا است. توافقی برای جمع کردن آسفالت نیست. این آسفالت از سی سال پیش ترمیم نشده است. نشت آب شاید به این دلیل باشد. آخرین باری که سقف های سی و سه پل مرمت شده است سه سال پیش بود. آن بخشی را که از قهوه‌ خانه تحویل گرفتیم سقف‌ها به شدت به خاطر بخار و دود ناشی از استعمال قلیان آسیب دیده بود.

مدیر کل روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ادامه صحبت های خود افزود: 

این بخشی که نشت کرده و شوره زده است را امروز دیدیم و بچه‌ها فردا آن را مرمت می‌کنند. خطری پل را تهدید نمی‌کند اما بالاخره هر لحظه ممکن است اتفاقی برای سی‌ و سه پل رخ بدهد. شاید همین الان که با هم صحبت می‌کنیم به واسطه استمرار خشکسالی مشکلی برای پل شهرستان یا مارنان رخ بدهد. ما به شدت نگران تداوم خشکسالی و آسیبی که به پل‌ها خواهد زد هستیم.

این صحبت ها در حالی بیان می شود که کارشناسان میراث فرهنگی می گویند به طور دایم پل های استان را پایش می کنند اما تا کنون متوجه نم دادن و نشت آب در سقف این پل تاریخی نشده بودند. این مساله خود جای سوال دیگری دارد. از طرف دیگر مسوولان این سازمان می گویند به خاطر عبور مترو، این پل تاریخی با تجهیزات دقیقی در حال پایش شدن است در حالی که در بازدید خبرنگار ایسنا هیچ گونه تجهیزاتی در پل یا اطراف آن نصب نشده بود و به نظر نمی رسد پایشی در کار باشد. 

نگران پل‌ها هستیم

امیری همچنین از تاثیر خشکسالی‌ها بر پل‌های اصفهان می‌گوید:

البته من تاکید می‌کنم این به معنای این نیست که نگران این پل نباشیم. به خصوص در رابطه با خشکسالی. چه این پل و چه دیگر پل‌های تاریخی از آنجایی که در 400 سال گذشته خود را با آب وفق داده‌اند، ادامه روند خشکسالی می‌تواند به این پل‌ها آسیبی را وارد کند. گرچه در حال حاضر آسیبی این پل را تهدید نمی‌کند اما فردا ممکن است آسیبی به خاطر خشکسالی رخ بدهد.

در ادامه این صحبت ها این مساله به ذهن می آید که اگر این انحنا از نیم قرن گذشته وجود داشته چرا امروز به چشم آمده است و توجه ها را جلب کرده است. دومین سوال نیز در این مورد این است که کارشناس های میراث فرهنگی با چه شاخصی افزایش انحنای این دیوار را تکذیب کرده اند؟

جعفر کسائیان - مرمت گری که چهل سال پیش این سازه را مرمت کرده بود وجود این انحنا را در سی و سه پل تایید می کند و می گوید:‌

 از زمانی که به یاد دارم این انحنا وجود داشت اما اینکه این انحنا امروز به چشم آمده است خود جای سوال دارد.

وی ادامه می دهد: 

 از آن جایی که نگران افزایش این انحنا بودیم در سال 1349 به کمک دکتر شیرازی نقشه‌ای در مقیاس 50/1 از سی‌وسه پل و به ویژه این انحنا تهیه کردیم و نقشه تهیه شده را که 6 متر طول داشت به میراث فرهنگی تحویل دادیم تا بتواند به کمک آن تغییرات احتمالی را پایش کند.

نقشه‌ای که گم شده است

مرمت‌گر سی‌وسه پل در ادامه می‌افزاید:

متاسفانه این نقشه در میراث فرهنگی اصفهان موجود نیست و گم شده است. بدون وجود این نقشه و مقایسه آن با وضع موجود یا بدون استفاده از شیوه‌هایی دیگر که بتواند ترک‌های سازه پل را بررسی کند تایید و تکذیب این خبر در هر دو صورت غیر کارشناسی است.

ورود به صفحه اختصاصی سی و سه پل اصفهان

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.