باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو | میراثی ارزشمند و جهانی

باغ ایرانی پاسارگاد، باغ شاهی پاسارگاد یا پردیس کوروش، عنوان یکی از بخش‌های مجموعه جهانی پاسارگاد است که از آن با عنوان ریشه معماری باغ‌های ایرانی و الگوی اولیه باغ­ سازی ایرانی یاد می کنند. بر اساس شواهد تاریخی کوروش کبیر شخصا چگونگی ساخت را برای سازندگان تشریح کرده و حتا چگونگی چینش درختان نیز بر اساس گفته های او صورت گرفته است. این باغ بزرگ بناها و باغ های کوچک دیگری را نیز در خود داشته است و بسیاری آن را یک طرح «باغ در باغ» می دانند.  

امروزه چیزی از شکوه و زیبایی قدیم این باغ باقی نمانده اما شواهد و اکتشافات نشان می دهند که باغ دارای دو ساختمان برای استراحت، درختان گوناگون، گل های رنگارنگ و پرندگان بوده است؛ عناصری که همگی آنها را کوروش با سلیقه و نظر خود گرد هم آورده بود.

آب مورد نیاز باغ شاهی از طریق انشعاب­ هایی از رودخانه پلوار تامین می شد. یکی از نکات جالب توجه این باغ سیستم گردش آب آن در جوی های سنگی است که از آن با نام آبنما نیز یاد می شود. تا به امروز نزدیک به 1100 متر از آب­نماهای باغ از دل خاک بیرون آورده اند. آبنماها دارای دو قسمت جوی­ های عبور آب و حوضچه­‌ها هستند.

در گوشه ای از شمال غربی شهر شیراز، باغ زیبایی خودنمایی می کند که در گذر سال ها، سرد و گرم روزگار را چشیده و پابرجا مانده است. با وجود مطالعات و بررسی های فراوان، هنوز هم از تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، اطلاعاتی در دست نیست؛ اما وجود نام این باغ در سفرنامه های مربوط به قرن دهم و یازدهم هجری حکایت از وجود آن در زمان های مذکور دارد. در هر دوره با وجود تغییراتی که در باغ به وجود آمده، مساحت آن نیز افزایش و کاهش بسیار یافته است؛ اما امروزه وسعت آن را نزدیک ۱۱۰۳۸۰ متر مربع عنوان می کنند.

استخر بزرگ، گردش آب در باغ و سرسبزی درختان تنها بخشی از زیبایی های این جاذبه است. در میان باغ بنایی قرار دارد که هر چشمی را به خود خیره می کند.

دو طبقه بالایی این بنا ستون‌ هایی دارد که در ساخت آنها از تخت جمشید الهام گرفته شده‌ و زیبایی و شکوه آن را در ذهن تداعی می کنند. تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستان هایی از فردوسی و نظامی از جمله سلیمان و ملکه سبا، رستم پهلوان، خسرو شیرین و یوسف و زلیخا و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی از جمله نقوشی هستند که بر پیکره این بنا می بینید و غرق در لذت می شوید. 

آنچه که باعث شده تا نام این باغ را ارم بگذارند، عمارت و باغی بزرگ است که به فرمان شداد پسر عماد، فرمانروای عربستان جنوبی، به منظور رقابت با بهشت بنا شد. وی با شنیدن وصف بهشت تصمیم گرفت که باغ ها و کاخ هایی را برای شبیه سازی آن بنا کند. او در دمشق یا اسکندریه و یا در یمن، بین صنعا و حضر موت، شهر یا باغی بهشت گونه ساخت؛ اما هنگامی که می خواست با لشکریانش وارد آن شود، همگی در نزدیکی شهر هلاک شدند و بهشت او هم به دلیلی نامعلوم در اعماق زمین فرو رفت.

ورود به صفحه اختصاصی معرفی باغ ارم شیراز

باغ شاهزاده نام مکانی سرسبز در شهر ماهان استان کرمان است که همچون نگینی سبز در میان کویر این دیار می درخشد. تاریخ ایجاد باغ شاهزاده به دوران قاجار باز می گردد. این باغ تماشایی را به دستور محمد حسن خان، سردار ایروانی حاکم وقت کرمان در حدود 1238 خورشیدی احداث کردند. سنگ بنای ساختمان درون آن نیز در دوره حکومت عبدالحمید میرزا ناصرالدوله (نوه دختری ناصرالدین شاه) بر کرمان گذاشته شد. آب موجود در باغ شاهزاده از قنات و رودخانه تیگران که از برف های ارتفاعات کوه جوپار سرچشمه می گیرد، تامین می شود. این آب از مرتفع‌ترین قسمت باغ، وارد آن شده و در سیستم توزیع و نظام آبیاری شگفت انگیزی جریان می یابد تا درختان متنوع و سر به فلک کشیده را سیراب کند.

سازه های موجود در این باغ از جمله دیدنی هایی هستند که نمی توانید از آنها چشم بردارید. سردر، عمارت شاه نشین، استخر و جوی های زیبا که همچون آبشارهای کوچک به نظر می رسند جلوه ای خاص به این مکان بخشیده اند. امروزه این باغ علاوه بر یک اثر تاریخی، تفرجگاهی چشم نواز نیز به شمار می آید و امکاناتی همچون هتل و رستوران را در خود دارد. مردم به مناسبت های مختلف همچون تحویل سال در این مکان گرد هم می آیند و اوقاتی خوش را در آن می گذرانند. 

با شنیدن نام چهلستون همه به یاد عمارتی با ستون های باشکوه می افتند و این کاخ را در ذهن تصور می کنند؛ اما باغی که عمارت چهلستون در آن قرار دارد نیز دارای ارزش بسیاری است و نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو می درخشد. باغ چهلستون، باغی با گذرگاه های زیبا و سیستم گردش آب هوشمندانه است و عمارتی بسیار چشم نواز در میان خود دارد که امروزه به عنوان یک موزه و البته اثری کم نظیر مورد بازدید قرار می گیرد. آنچه در این باغ توجه بینندگان را به خود جلب می کند، درختانی سر به فلک کشیده هستند که سایه شان را به باغ هدیه کرده اند. وجود استخری بزرگ در میان باغ و انعکاس تصویر عمارت در آن، از جمله سوژه های عکاسی در این مکان است. مجسمه هایی که در پیرامون استخر جایگذاری شده اند نیز در نوع خود جالب توجه هستند. 

ورود به صفحه اختصاصی معرفی باغ و کاخ چهلستون اصفهان

باغ فین یا باغ شاه کاشان پهنه سبز و زیبایی است که با دیوارهای بلند، کاملا از فضای شهر و همهمه هایش جدا شده است. حضور قنات ها و کاریزها باعث شده تا آب مورد نیاز این باغ تامین شود و درختان و پوشش گیاهی به حیات خود ادامه دهند.

 وسعت باغ بالغ بر ۳۳۷۰۰ مترمربع است و بارو و برج های استوانه ای شکل، آن را در بر گرفته اند. ساکنان در پناه برج و بارو در امنیت کامل قرار داشتند و حجم، شکل و ارتفاع بنا نیز نشان گر جلال و شکوهی شاهانه بوده است. قتل امیرکبیر - صدراعظم ایران - که یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ ایران است در حمامِ این باغ روی داده و موجب شهرت آن شده است.

حدود ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار در باغ وجود دارد که اغلب آنها بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند. گذرگاه های زیبای باغ، حوضچه ها و استخرها، جوی های روان و فواره ها در کنار ساختمان های چشم نواز همه و همه فضایی دل انگیز را ایجاد کرده اند و گردشگران را از راه های دور و نزدیک به این باغ می کشانند. وجود چایخانه در فضای این باغ به شما این امکان را می دهد تا در کنار لذت بردن از جلوه های تاریخی و طبیعی، ساعاتی خوش و آرامش بخش را نیز برای خود خلق کنید. 

یکی از عناصر جالب توجه این باغ، حوضی است که مردم با انداختن سکه در آن آرزوهای شان را طلب می کنند و معتقدند با این کار این آرزوها برآورده می شوند. فلسفه انداختن سکه در آب به آیین میترا در مذهب زرتشت باز می گردد. در این آیین آب مظهر پاکی به شمار می رود و مردم باید یک قسمت مال خود را به الهه آب می بخشیدند تا برکت را به خانه های خود بیاورند.

ورود به صفحه اختصاصی معرفی باغ فین کاشان

مجموعه تاریخی عباس‌آباد یا باغ عباس آباد فضایی زیبا در دامنه رشته کوه های البرز است که مهم‌ترین باغ غیر کویری ایران به شمار می رود. این مجموعه ارزشمند به دستور شاه عباس اول در سال‌های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ هجری قمری ساخته شد و امروزه وسعت آن به ۵۰۰ هکتار می رسد. مجموعه یا باغ عباس آباد بر روی یک تپه طبیعی قرار دارد. مهندسان دوره صفوی با بریدن این تپه، پله ها و سکوهایی به وجود آوردند و سپس موفق شدند باغی سه طبقه و پلکانی را ایجاد کنند و عمارتی زیبا را در بالاترین قسمت آن بسازند.

مانند بسیاری از باغ های ایرانی، استفاده از قرینه سازی در معماری این باغ نیز به چشم می خورد که بر زیبایی آن می افزاید. یکی از ویژگی های جالب توجه این باغ جاده‌های سنگ‌فرش آن هستند که در بخش هایی از این مجموعه وسیع وجود دارند. محور آبرسانی باغ ۶۰۰ متر طول دارد و از اتصال لوله‌های سفالی به وجود آمده است. این لوله ها آب را به همه نقاط باغ می رساندند و درختان را سیراب می کردند. 

برج های دیده بانی، محوطه شمالی و جنوبی، سد و برج کنترل جریان آب، کارگاه های پخت سفال و ... بخش هایی هستد که تا امروز در این مکان کشف شده اند. یکی از مهم ترین و مشهورترین بخش های این باغ دریاچه آن است که بنایی را در میان خود دارد. 

باغ دولت آباد یکی از اصیل ترین باغ های ایرانی به شمار می رود که در اواخر دوره افشاریه ساخته شده است. این باغ چهار بنای اصلی داشته که سه مورد از آنها به نام هشتی، تالار طنبی و سردر هنوز هم سر پا مانده اند. قسمت های متعددی از این باغ از میان رفته و امروزه تنها ۴۰۰۰۰ مترمربع از آن باقی مانده است. باغ دولت آباد باغی سکونتگاهی - حکومتی به شمار می رفته است و دو بخش مجزا در آن به چشم می خورد: باغ بیرونی برای انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر و باغ اندرونی برای استفاده های خصوصی و اقامتگاهی.

یکی از دلایل شهرت این باغ، بادگیر بلندی است که در آن به چشم می خورد و عنوان بلندترین بادگیر خشتی جهان را از آن خود کرده است. این بادگیر بر فراز ساختمان هشتی (عمارت تابستانه) قرار دارد و خنکای نسیم کویری را در ساختمان به جریان می اندازد. در این باغ مانند سایر باغ های ایرانی آب نقش مهمی دارد؛ آبی که از قنات تاریخی دولت آباد تامین می شد. این قنات یکی از مهم ترین و طولانی ترین قنات های شهر یزد به شمار می رود که دارای پنج رشته بوده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می گرفته است. 

ورود به صفحه اختصاصی معرفی باغ دولت آباد

باغ اکبریه، باغی با وسعت حدود ۴۵۰۰۰ متر مربع است که در شهر بیرجند قرار دارد. شواهد تاریخی، حکایت از شروع احداث باغ و عمارت اکبریه در اواخر دوران زندیه یا اوایل دوران قاجاریه دارند و اسناد تاریخی تکمیل و اتمام مراحل ساخت این اثر را به دوران قاجار نسبت می دهند. این باغ در بستری کوهستانی قرار دارد و با دیواره های خشتی از سه طرف محصور شده است. 

فرم معماری این باغ، ایرانی است؛ اما الهاماتی از معماری روسی نیز در آن هویداست و تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را به نمایش گذاشته است. فضاهای موجود در این باغ عبارتند از: عمارت حشمت الملک، عمارت مرکزی و فضاهای خدماتی. موزه هایی نیز در داخل این باغ قرار دارند که هر یک برگی از تاریخ و فرهنگ این دیار را به نمایش می گذارند. این موزه ها عبارتند از: موزه باستان شناسی بیرجند، موزه مردم شناسی بیرجند، موزه عروسک و فرهنگ خراسان

ورود به این باغ رایگان است اما بازدید از موزه های درون آن مشمول هزینه می شود که در اینجا به آن اشاره می کنیم:

زمان بازدید: همه روزه به جز دوشنبه ها و جمعه صبح و ایام سوگواری

ساعت بازدید: ۹:۰۰ تا ۱۳:۰۰ و ۱۶:۰۰ تا ۱۸:۰۰

بهای بلیت: ۲۵۰۰ تومان برای اتباع ایرانی و ۱۵۰۰۰ تومان برای اتباع خارجی

نکته: از 14:30 تا 16:00 باغ اکبریه تعطیل است.

ورود به صفحه اختصاصی معرفی باغ اکبریه بیرجند

باغ پهلوان پور باغی به جا مانده از اواخر دوره قاجار به شمار می رود که به دلیل روان بودن آب در داخل آن از روزگاران گذشته شهرت خاصی داشته است. بیشتر آب این باغ به طور مستقیم از قنات حسن‌آباد تامین می شود و این آب به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم به هیچ یک از باغ های منطقه نمی رود. قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد از جمله منابع دیگر تامین آب باغ هستند. 

درختان تنومند و سالخورده چنار از جمله جاذبه های این باغ هستند که دو طرف جوی اصلی باغ قد علم کرده اند. انار، بادام و خرمالو درختان مثمر این باغ هستند و وجود آنها صفای خاصی به این مکان بخشیده است. 

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که باغ پهلوان پور از لحاظ معماری، تغییرات سبک باغ‌سازی کهن ایرانی به باغ‌سازی رایج امروزی را نشان می دهد و از این نظر اهمیت خاصی دارد. مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستان خانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه بخش های مختلف این مجموعه را تشکیل می دهند.

جالب است بدانید که مجموعه ورودی باغ تزییناتی همانند تزیینات دوره زندیه دارد؛ اما تاریخ ساخت آن به دوران قاجار باز می گردد.