لیستی از جاذبه های ایران در یونسکو

امیر چخماق نام میدانی‌ است در بافت تاریخی شهر یزد که مجموعه‌ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده و یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری یزد است. میدان امیرچخماق مقصد مناسبی برای شکم‌گردی، بازارگردی و شب‌گردی محسوب می‌شود. در اطراف این میدان بافت تاریخی یزد قرار دارد که با جلوه‌هایی دیدنی انتظار شما را می‌کشد.

تخت سلیمان نام محوطه‌ای تاریخی و مهم در 45 کیلومتری شمال‌شرق تکاب است که وسعت آن به 12 هکتار می‌رسد. در این محوطه بقایایی از بناهای مختلفی را می‌بینید که پیرامون چشمه‌ای جوشان معروف به دریاچه تخت سلیمان به جا مانده‌اند و از گذشته‌ای پرفراز‌ونشیب حکایت دارند. بر اساس نظر کارشناسان آغاز دوران رونق این محوطه به 1500 سال پیش باز می‌گردد و اطلاعات خوبی را از دوره پیش از اسلام در خود دارد. این محوطه در دوره ساسانیان، مهم‌ترین پایتخت این سلسله به شمار می‌رفت و در متون مذهبی، تاریخی و ادبی ایران باستان و اسلامی اشاره‌های متعددی به این پایتخت ساسانی شده است.

مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بنایی نادر از معماری اسلامی در قرون وسطاست که تنها اثر ثبت جهانی شده اردبیل به شمار می‌رود. این بنا همانگونه که از نامش بر می‌آید خانقاه و عبادتگاه بوده و بعدها پیکر بنیانگذار مجموعه و چند تن از بزرگان صفوی را نیز در خود داده است. به جز شیخ صفی الدین اردبیلی، جد سلاطین صفویه و بنیانگذار خانقاه، چند تن از بزرگان، مشایخ و سلاطین دوره صفوی همچون شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه)، همسر شاه اسماعیل (مادر شاه تهماسب) و کشته شدگان جنگ‌های شیروان و چالدران (1) نیز در این مجموعه به خاک سپرده شده‌اند.

کلیسای سنت استپانوس مقدس (Saint Stepanos Monastery) کلیسایی تاریخی در دل کوه‌ها است که بین منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان و در جنوب رودخانه ارس قرار دارد. این مکان بعد از قره کلیسا به‌عنوان دومین کلیسای مهم ارامنه ایران شناخته می‌شود. نام این کلیسا برگرفته از یکی از حواریون حضرت مسیح است و اهمیت زیادی نزد مسیحیان و به‌ویژه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) دارد. این مجموعه از کلیساهای مهم ارامنه در ایران به شمار می‌رود که در منطقه‌ای زیبا قرار گرفته و چشم‌اندازهایی دیدنی را پیش رویتان قرار می‌دهد؛ این مکان بعد از قره کلیسا به‌عنوان دومین کلیسای مهم ارامنه ایران شناخته می‌شود.

سفرمان به سمت دیار اولین‌ها را آغاز می‌کنیم و راهی بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده ایران و وسیع‌ترین مجموعه مسقف و به‌هم‌پیوسته آجری جهان می‌شویم؛ بازاری کهن با طول یک کیلومتر که از میان حوادث و رویدادهای مختلف تاریخی گذر کرده و امروز، به‌عنوان میراثی ارزشمند به دست ما رسیده است. بازار تبریز 6500 حجره، 40 نوع شغل و صنف، 20 راسته، 35 سرا، 25 تیمچه، 11 دالان و چندین مدرسه، مسجد، کاروانسرا و حمام دارد که تمام این بخش‌ها در کنار هم کامل‌ترین سازمان اجتماعی را در میان بازارهای ایران به وجود آورده‌اند.

اکثر اجناسی که در بازار تبریز به فروش می‌رسند حال‌و‌هوایی سنتی دارند و از کالاهای پیشرفته مانند وسایل کامپیوتری و غیره در بازار خبری نیست. از مهم‌ترین اجناسی که در بازار تاریخی تبریز به فروش می‌رسد می‌توان به فرش دستباف تبریز و آذربایجان، کیف و کفش چرم، ادویه، محصولات گیاهی و دارویی، آجیل، پارچه، شیشه و غیره اشاره کرد.

باغ اکبریه از آثار جهانی ایران است که در شهر بیرجند قرار گرفته و جلوه‌های زیبایی را در خود جای داده است. قدمت این باغ به زمان قاجار باز می‌گردد و وسعتی در حدود 45000 متر مربع دارد. اکبریه همچون نگینی در میان اقلیم کویری خراسان جنوبی می‌درخشد و دنیایی بهشتی را به نمایش می‌گذارد. با ورود به این باغ، نسیم خنکی صورتتان را نوازش می‌دهد و گرمای هوا را از تنتان می‌زداید. در هر قدم در این باغ، با نمایشی تازه از معماری هوشمندانه ایرانی مواجه می‌شوید و حیرت زده به بازدید خود ادامه می‌دهید.

از شیراز به سمت کازرون و از آنجا به شهر باستانی بیشاپور می‌رویم که روزگاری پایتخت ساسانیان بود و یکی از شگفتی‌های دوران باستان محسوب می‌شود. از بیشاپور مسیر خود را به سمت دره چوگان ادامه می‌دهیم، در فاصله 4 کیلومتری از دهانه دره چوگان، غاری را می‌بینیم که به‌عنوان غار شاپور شناخته می‌شود. اگر از پای کوه سختی پیمودن 230 پله را به جان بخریم و خود را به غار برسانیم، در دهانه غار مجسمه‌ای عظیم را خواهیم دید که سال‌هاست در این نقطه ایستاده و شاهد تاریخ پرنشیب‌وفراز این سرزمین باستانی بوده است. این غار یکی از آثار تاریخی استان فارس است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به چشم می‌خورد و می‌توانید در آن هنر سنگ‌تراشی و مهارت هنرمندان دوران ساسانی را ببینید.

در گوشه‌ای از شمال‌غرب شهر شیراز، باغ زیبایی خودنمایی می‌کند که در گذر سال‌ها، سرد و گرم روزگار را چشیده و پابرجا مانده است تا امروز بینندگانش را مسحور زیبایی‌های خود کند و به لحظاتشان رنگی تازه ببخشد. نامش باغ ارم است که در فاصله کمی از کوه‌های شمالی شیراز (باباکوهی) قرار گرفته و در سمت جنوب آن رودخانه خشک شیراز دیده می‌شود که از شرق به غرب امتداد دارد. این باغ یکی از زیباترین باغ‌های استان فارس و حتی کل کشور است که گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به‌ سوی خود می‌کشاند و با داشتن درختان سربه‌فلک‌کشیده و گل‌های رز دلبری می‌کند و هر چشمی را به خود خیره می‌سازد.

در حدود 42 کیلومتری جنوب‌شرقی شهر شوش در استان خوزستان، سازه‌ای باستانی و شکوهمند به نام زیگورات چغازنبیل واقع شده است. این سازه پرستشگاهی ست که در سال 1250 پیش از میلاد توسط اونتاش گال یا اونتاش ناپیریشا، یکی از فرمانروایان عیلامی ساخته شد. این مجموعه اولین اثر ثبت شده ایران در سازمان بین‌المللی یونسکو است. زیگورات چغازنبیل به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین زیگورات‌های جهان شناخته می‌شود و بزرگ‌ترین و مهم‌ترین یادگار به جای‌مانده از عیلامیان و تاریخ باستان ایران است. همچنین چغازنبیل تنها زیگورات جهان است که طبقات آن روی هم قرار نگرفته‌اند، بلکه همه طبقات معبد از کف زمین ساخته شده‌اند و روی‌هم قرار ندارند.

اصفهان شهر نقش و نگارهاست و ضیافتی از طرح، رنگ، هنر، معماری و تاریخ را به مسافرانش هدیه می‌دهد. در میان این همه زیبایی و شکوه، کاخ چهلستون اصفهان قرار دارد که به نقاشی‌ها و آینه‌کارهای بی‌مثالش مشهور شده و روزگاری میزبان بزرگانی از سراسر دنیا بوده است. بنایی که تاریخ ساخت آن به دوران صفوی و زمان شاه عباس اول و شاه عباس دوم بازمی‌گردد و در میان باغی بزرگ و سرسبز قرار گرفته است. باغی که نمونه‌ای عالی از باغ‌های سلطنتی صفوی به شمار می‌آید و یکی از 9 باغ ثبت جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود.همچنین خوب است بدانید امروزه کاخ چهلستون به عنوان موزه چهلستون به فعالیت خود ادامه می‌دهد و مجموعه آثاری از اصفهان قدیم را در خود جای داده است.

در بزرگراه قزوین زنجان و کمی مانده به شهر زنجان، گنبدی فیروزه‌ای رنگ خودنمایی می‌کند که نشان از گذرمان از کنار شهر سلطانیه دارد. این گنبد آن‌قدر خوش رنگ و لعاب و مرتفع است که محال است به چشمتان نیاید یا وسوسه دیدن آن از نزدیک به جانتان نیفتد. گنبد سلطانیه نمونه‌ای برجسته از هنر معماری ایرانی به شمار می‌رود و به‌عنوان یک اثر تاریخی کلیدی در توسعه معماری اسلامی از آن یاد می‌شود. می‌گویند این بنا احداث شده است تا به‌عنوان آرامگاه ابدی هشتمین ایلخان مغول، سلطان محمد خدابنده یا الجایتو مورد استفاده قرار گیرد؛ گرچه هیچ وقت، هیچ اثری از مقبره او در این محل دیده نشد و این مساله هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

گنبد سلطانیه در بُعد جهانی نیز شهرت خاصی دارد و از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه به‌عنوان سومین گنبد جهان شناخته می‌شود. همچنین این گنبد، عنوان بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران را نیز به خود اختصاص داده است و نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به چشم می‌خورد.

در گذشته‌ای نه چندان دور، در میانه راه کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم، بهترین مکان برای احداث یک باغ اشرافی به نظر می‌رسید؛ باغی که بعدها به نام باغ شاهزاده یا شازده شهرت یافت. امروز این باغ همچنان پابرجا مانده و شکوه و زیبایی خود را در قلب کویر به رخ هر رهگذری می‌کشد و همچون نگینی بر انگشتری سرزمین کویری کرمان می‌درخشد. خاک حاصلخیز، آفتاب کافی، وزش باد ملایم و دسترسی به آب از دلایلی بوده‌اند که تحقق چنین معجزه‌ای را امکان‌پذیر کرده و باعث شده‌اند تا معماران ایرانی چنین اثر بی‌بدیلی را خلق کنند. شما با باغی مواجه‌اید که حضورش در این مکان کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد؛ اما شازده ماهان با درختان سربه‌فلک‌کشیده و زمزمه جویبارهایش همه معادلات را برهم زده و گویی شما را وارد سرزمین دیگری می‌کند.

فارس پایتخت 400 ساله ساسانی، آثار و بناهای تاریخی زیادی از این دوره را در خود جای داده است. کاخ سروستان با 25 هکتار مساحت در 13 کیلومتری سروستان قرار گرفته و حدود 2 ساعت با شهر شیراز فاصله دارد. این کاخ از آثار به‌جای‌مانده پادشاهی بهرام گور، پادشاه ساسانی است که شباهت زیادی به کاخ فیروزآباد دارد و مردم محلی آن را با نام کاخ ساسان و چهارتاق نیز می‌شناسند. این کاخ به‌عنوان یکی از برترین جاذبه های تاریخی ایران شناخته می‌شود و قدیمی‌ترین گنبد آجری ایران متعلق به این کاخ است. همچنین کاخ سروستان باشکوه‌ترین بنای دوران ساسانی با معماری و پلانی کامل و پر جزئیات به شمار می‌رود.