آثار تاریخی کرمان

ارگ بم شهری باستانی و مجموعه ای بزرگ از ساختمان های بلند و محصور است که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان قرار دارد. دو بخش حکومتی و رعیت نشین در این شهر وجود دارد که هر یک دارای بناها و کارکرد خاص خود هستند. ارگ بم در واقع یک دژ یا قلعه بزرگ است که ارگ، بلندترین قسمت آن محسوب می‌شود و در قلب دژ قرار دارد. ظاهر با ابهت ارگ باعث شده کل بنای دژ، با نام ارگ بم خوانده شود. این ارگ در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز پر رونق بوده است؛ اما به طور قطع مشخص نیست چرا مردم آن را ترک کرده‌اند. تا تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲ عنوان بزرگترین سازه خشتی جهان از آن ارگ بم بود؛ اما در این تاریخ بر اثر زلزله شدیدی که شهر بم و حومه اش را تحت تاثیر قرار داد، فرو ریخت و هنوز بازسازی آن ادامه دارد.

بازار بزرگ کرمان، بازاری تاریخی است که از میدان ارگ آغاز می‌شود و تا خیابان میرزارضای کرمانی امتداد می‌یابد. در واقع این بازار، خط مستقیمی است که در گذشته در دو سوی آن، دو دروازه ورودی و خروجی شهر یعنی دروازه ارگ و دروازه مسجد قرار داشت. بازار کرمان را به عنوان بزرگترین راسته بازار ایران می‌شناسند که با ورود به آن، هم سفری در تاریخ 600 ساله را تجربه می‌کنید، هم در فضایی بومی و جذاب شهر قرار می‌گیرید و هم فرصت خرید کالاها از جمله سوغات و صنایع دستی باکیفیت را دارید.

در 38 کیلومتری شمال شرقی شهربابک استان کرمان، روستایی زیبا و تماشایی درهای خود را به روی گردشگران داخلی و خارجی گشوده و دل از آنها برده است؛ روستایی با معماری صخره‌ای و مردمانی مهربان و مهمان نواز که میمند نام دارد. نامی که با مرور فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران، به چشم‌تان می‌خورد و ردای غرور را بر تن‌تان می‌نشاند. هر چند نمونه‌های معماری صخره‌ای در دیگر کشورها نیز دیده می‌شود؛ اما هیچ کدام به پای میمند نمی‌‌رسند و جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری این روستا را ندارند. مهم ترین شاخصه میمند جریان زندگی در آن است؛ اگر این روستا را با مواردی چون دهکده کاپادوکیه (Cappadocia) در ترکیه مقایسه کنیم مسکونی بودن خانه‌ها به خوبی خودش را نشان می‌‌دهد؛ ویژگی خاصی که در کمتر روستای صخره‌ای دیگری از این نوع به چشم می‌خورد. ارتفاع این روستا از سطح دریا ۲۲۴۰ متر است و وسعت آن به ۴۲۰ کیلومتر مربع می‌رسد.

باغ موزه هرندی مجموعه ای متشکل از باغ و ساختمان قاجاری است که دو موزه سازهای سنتی و باستان شناسی را در خود دارد. این مجموعه دارای ویژگی های باغ ایرانی است و تلفیق زیبایی از عناصر ایرانی و خارجی معماری را به نمایش می‌گذارد. این باغ به مدت 100 سال محل استراحت و اتراق افرادی بود که در پی ماموریت های مملکتی به کرمان می‌آمدند و مدتی به عنوان ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان مورد استفاده قرار می‌گرفت. حالا باغ موزه هرندی، یکی از جاذبه های مهم شهر کرمان است که بازدیدکنندگان را به سوی خود می‌کشاند.

شهر ماهان به دلیل وجود باغ شاهزاده در آن شهرت بسیاری دارد؛ اما همه زیبایی هایش به همین اثر ختم نمی‌شود. در گوشه ای از شهر، گنبدی فیروزه ای خودنمایی می‌کند که به آرامگاه شاه نعمت الله ولی تعلق دارد؛ انسانی بزرگ که نامش در تاریخ ایران می‌درخشد. بنایی که نه تنها یکی از بزرگان را در آغوش کشیده بلکه از نظر معماری هم قابل توجه است. نام این بنا از تاریخ 15 دی 1310 با شماره 132 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

در گذشته ای نه چندان دور، در میانه راه کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم، بهترین مکان برای احداث یک باغ اشرافی به نظر می رسید؛ باغی که بعدها به نام باغ شاهزاده یا شازده شهرت یافت. امروز این باغ همچنان پابرجای مانده و شکوه و زیبایی خود را در قلب کویر به رخ هر رهگذری می‌کشد و همچون نگینی بر انگشتری سرزمین کویری کرمان می‌درخشد. خاک حاصلخیز، آفتاب کافی، وزش باد ملایم و دسترسی به آب از دلایلی بوده اند که تحقق چنین معجزه‌ای را امکانپذیر کرده و باعث شده اند تا معماران ایرانی چنین اثر بی بدیلی را خلق کنند. شما با باغی مواجهید که حضورش در این مکان کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد؛ اما شازده ماهان با درختان سر به فلک کشیده و زمزمه جویبارهایش همه معادلات را برهم زده و گویی شما را وارد سرزمین دیگری می‌کند.

در شرق کرمان بنایی هشت ضلعی با گنبدی آجری توجه هر تازه واردی را به خود جلب می‌کند؛ سازه ای سنگی که نامش گنبد جبلیه است و با نام‌های گنبد گبری و گنبد زیگ و گنبد گنج هم شناخته می‌شود. این بنای سنگی از سال 1383، موزه سنگ کرمان را نیز در خود دارد و در فضای اطراف آن پارک جبلیه ایجاد شده است. از ویژگی‌های مهم این بنا، سنگی بودن آن است و احتمالا برای همین جبل‌ سنگی یا جبل‌ سنگ نیز خوانده می‌شود. مشخص نبودن تاریخچه و کاربری بنا نیز باعث شده تا آن را سازه ای مرموز بدانند که معلوم نیست به چه دلیلی و در چه زمانی سر از این محل درآورده است.

هنگامی که گنجعلی خان بر تخت حکومت کرمان تکیه زد، تصمیم به انجام کارهایی در راستای آبادانی شهر گرفت. او برای ایجاد یک تفرجگاه عمومی در وسط شهر کرمان، میدانی بزرگ با بیش از 100 متر طول و 50 متر عرض ساخت. او این میدان را از چهار طرف با بناهای اختصاصی شامل مدرسه، مسجد، بازار و حمام، چهارسوق، آب‌انبار و ضرابخانه محصور کرد و مجموعه‌ای عالی را به وجود آورد. ساخت بناهای این مجموعه به تدریج صورت گرفت و حمام نیز در سال 989 خورشیدی در مسیر اصلی بازار کرمان و جنوب مجموعه گنجعلی خان ساخته شد. مردم تا سال ۱۳۱۶ خورشیدی از این حمام استفاده می‌کردند. در سال 1347 این بنا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و به موزه مردم شناسی تبدیل شد تا به عنوان یک جاذبه گردشگری مطرح شود.

در میان آثار متعدد، کهن و با ارزش استان کرمان، ارگ رایِن در شهر کویری رایِن اهمیت بسیاری دارد و با شکوه و صلابت خاصی در میان کویر قد علم کرده است. گفته می‌شود ارگ تاریخی راین با بیش از 22 هزار مترمربع مساحت و 44 هزار مترمربع حریمِ بنا، دومین سازه بزرگ خشتی جهان بعد از ارگ بم محسوب می‌شود. سازه ای تماشایی که در جنوب غربی شهر امروزی راین و بر بالای تپه ای در دامنه کوه هزار واقع شده و از شهر و مردمان آن نگهبانی می‌کند و قدمت آن به پیش از اسلام و دوران ساسانیان باز می‌گردد. ساختمانی خشتی و کنگره دار که 2200 متر بالاتر از سطح دریا واقع شده و تاریخ را به یاد بازدیدکنندگان خود می‌آورد.

باغ و عمارت فتح آباد در شهر کرمان با نام صاحب قدیمی آن به نام باغ بیگلر بیگی نیز شناخته می‌شود. باغی که در اصل در منطقه اختیارآباد کرمان و 25 کیلومتری مرکز این شهر واقع شده است. باغ فتح آباد در زمان خود رونق و شکوه فراوانی داشت و سبک ساخت آن، بعدها الگویی برای ساخت مجموعه جهانی باغ شاهزاده ماهان شد؛ اما بی توجهی ها به فتح آباد باعث شد تا نتواند آن شهرتی که شایسته‌اش بود را به دست آورد و برای سالهای طولانی زیر سایه باغ شازده ماهان باقی ماند.

آنچه پیش رویمان قرار دارد، یک باغ به شکل یک شش ضلعی نامنظم است که به جای سرسبزی تنها درختان خشکیده‌ای را در خود جای داده و میوه‌هایش از جنس سنگ هستند. در دانه دانه ی این میوه های سنگی رازی نهفته است و هر کدامشان علامت سوالی را به دنبال خود می‌کشانند.

حیرت، چیزی است که در نگاه بسیاری در اینجا دیده می‌شود و اینکه بایستی و به فضای این باغ خیره شوی آنقدر ها هم عجیب نیست. این باغ غرق در سوالات بی جوابی است که هیچگاه پاسخی برای آنها پیدا نخواهد شد و هر چه که بیشتر در آن پیش می‌روی بیشتر ذهنت درگیر رازهای آن می‌شوند.

میدان گنجعلی خان بخشی از مجموعه گنجعلی خان به حساب می‌آید و از مهمترین مکان‌های تاریخی شهر کرمان است. این میدان در سال 1005 ه.ق و در زمان شاه عباس صفوی به دستور یکی از حاکمان وقت کرمان به نام گنجعلی خان ساخته شد. میدان گنجعلی خان که می‌توان گفت از لحاظ کارکردی شباهت زیادی به میدان امیرچخماق یزد و میدان نقش جهان اصفهان دارد، در بخش مرکزی شهر قرار گرفته است و طاق نماهای آجری، کاشی‌کاری، فضای سبز و حوض آب از عناصر ظاهری آن به حساب می‌آیند. در گشت و گذاردر این میدان می‌توانید از تماشای آبنماها لذت ببرید و برای دقایقی روی نیمکت های میدان بنشینید و از معماری زیبا و اصولی میدان لذت ببرید.