اولین هواپیما در ایران | از پروازی نمایشی تا راه اندازی خطوط هوایی

اختراع برادران رایت در آسمان ایران

در سال 1903، برای نخستین بار بشر موفق شد تا در آسمان به پرواز در آید. برادران رایت موفق شدند پس از سال ها رویای خود را تحقق بخشند و برای لحظاتی بر فراز زمین پرواز کنند.
پس از 10 سال این اختراع به ایران رسید و قرار شد تا غول آسمان بر فراز تهران پرواز کند. یک خلبان لهستانی به نام کوزمینسکی قطعات مجزای یک هواپیمای مدل بلریو11 را از روسیه به بندر انزلی آورد و سپس با اتومبیل آن را به تهران رساند. وی شروع به سرهم کردن قطعات کرد تا بتواند اولین پرواز را بر فراز تهران انجام دهد.
این خلبان که پیش از این در چند کشور، پروازهای نمایشی انجام داده و از مردم پول گرفته بود، تصمیم گرفت با فروش بليط با مبلغ گزاف نمايش مختصری ترتیب دهد.
سر انجام در ۱۴ دی ماه ۱۲۹۲ شمسی در زمان احمدشاه قاجار نخستین هواپیما در آسمان تهران دیده شد.

فرود در شهری که فرودگاه ندارد

صدای مهیب این غول، باعث شد تا مردم به پشت بام ها بیایند و شگفت زده به تماشا مشغول شوند. پرواز تنها چند دقیقه طول کشید اما همین چند لحظه کافی بود تا همهمه ای در شهر راه بیافتد و بازار حرف و حدیث ها گرم شود.
در نهایت خلبان تصمیم به فرود گرفت اما از آنجا که فرودگاهی در شهر وجود نداشت، مجبور شد تا در میدان مشق (باغ ملی کنونی) فرود آید و طولی نکشید تا همه برای دیدن این وسیله هجوم آوردند.

غول آسمان چند روزی مهمان تهران شد

جمعیت مشتاق برای دیدن هواپیما و خلبان به حدی بود که  نظم شهر را مختل و کار حفاظت میدان را دشوار کرد. انبوه جمعیت باعث شد تا هواپیما چند روز در تهران ماندگار شود تا مردم بتوانند آن را ببینند. پس از چند روز قطعات هواپیما را روی چهارچرخه ای اسبی سوار کردند و از کنار خیابان علاءالدوله (فردوسی) به سمت میدان توپخانه بردند.

ماجرای عکس تاریخی

فردای روز پرواز، شاه وقت ایران، احمدشاه قاجار، به همراه درباریان و خدمتگزاران خود و نیروهای لشگری به دیدن هواپیما آمد و پس از دیدن آن عکس یادگاری را در کنار آن ثبت نمود. این تصویر به سندی تاریخی در مورد پرواز اولین هواپیما در ایران تبدیل شد که در آن احمدشاه قاجار در کنار جمعی از خدمتگزارانش با خلبانی که احتمالا همان کوزمینسکی است، دیده می شوند. این تصویر در روزنامه ایلوستراسیون فرانسه منتشر شد و به عنوان سندی در تاریخ ماندگار گردید.

دومین پرواز در آسمان تهران

دومین پرواز مربوط به هواپیمای نظامی انگلیسی بود که ملخ چوبی داشت و در سال 1294در همان میدان مشق فرود آمد. بلیط های زیادی برای تماشای این هواپیما به مردم فروخته شد و عده ی زیادی برای دیدن این پرواز نمایشی به میدان مشق رفتند. قرار بود یکی از کارکنان سفارت انگلیس با این هواپیما از تهران به بغداد برود. وی از هواپیما می ترسد بنابراین به زور، او را سوار بر این وسیله کردند.
هواپیما آماده پرواز گردید و حرکت کرد اما چون نتوانست از زمین بلند شود به ناچار به سمت چپ پیچید تا با دیوار تصادف نکند. در نهایت بعد از کلی گرد و خاک که باعث وحشت مردم شده بود در جایی ایستاد و به پرواز در نیامد.
روز بعد، خلبان باز هم سوار بر هواپیما شد و توانست آن را به پرواز دربیاورد اما با یک قوس سریع به روی خاکریزهای خندق پشت سفارت انگلیس به زمین خورد. در این حادثه آسیبی به خلبان نرسید و قطعات متلاشی شده هواپیما به سفارت انگلیس انتقال داده شد.

راه اندازی اولین سرویس های هوایی

تا چندین سال بعد از این ماجرا، هواپيماها صرفا برای انجام حرکات نمایشی در آسمان ایران به پرواز در می آمدند و تا اواسط سال ۱۳۰۱ شمسی در تهران زمینی برای نشست و برخاست هواپیما وجود نداشت. در همین سال، نخستین هواپیما از آلمان برای ارتش خریداری شد تا در امور ارتباطی و ترابری نظامی مورد استفاده قرار گیرد.
در پی درخواست دولت انگلیس برای فرود هواپیما در پایتخت ایران، زمینی در جنوب تهران به این کار اختصاص داده شد و پس از مدتی خطوط هوایی روی کار آمدند. پس از انجام مذاكرات با شركت‏ های اروپایی، در آذرماه ۱۳۰۳ شمسی، اولين سرويس هوایی ایران آغاز به کار کرد.

سخن آخر

از این سفر تاریخی لذت بردید؟
از دیگر اولین های تاریخ ایران چه می دانید؟
نطرات، پیشنهادات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید...