اولین باغ وحش ایران | سوغات ناصرالدین شاه از سفر به اروپا

بر اساس شواهد تاریخی، علاقه به حیوانات و نگهداری آنان نزد مردم و شاهان امری بوده که از دیرباز در ایران رواج داشته است. نقش برجسته‌های به جای مانده از دوران هخامنشیان و ساسانیان شاهدی بر این ادعا هستند و ثابت می کنند که از حیوانات در دربار پادشاهان برای نمایش های مخصوص در مراسم و مهمانی ها استفاده می شده است.

این امر در دوره های بعدی نیز رواج داشته و در خاطرات یک جهانگرد آلمانی که در دوران صفویه به اصفهان سفر کرده به نگهداری حیوانات توسط دربار اشاره شده است. اما وجود باغ وحش و محلی که مردم بتوانند در آن حیواناتی خاص را ببینند، داستان جالبی برای خودش دارد.

تاسیس اولین باغ وحش در ایران به دوره قاجار باز می گردد؛ زمانی که یکی از درباریان در بازگشت از یک سفر خارجی، تجربه اش را از بازدید از یک باغ وحش اروپایی در اختیار همگان قرار می دهد. در نهایت علاقه ی شدید یکی از شاهان منجر به تاسیس اولین باغ وحش ایران در تهران می شود.

با کارناوال همراه باشید تا از ماجرای تاسیس نخستین باغ وحش ایران بیشتر بدانید...

داستان ساخت باغ وحش از کجا شروع شد؟

در زمان سلطنت محمدشاه قاجار، میرزاحسین خان آجودانباشی مقدم، ماموریت پیدا کرد که به لندن برود و درباره ی دخالت های وزیر مختار دولت انگلیس در امور ایران با مقامات آن کشور گفتگو نماید.

آجودانباشی به وین، پاریس و لندن رفت و در این سفر با مفهوم باغ وحش آشنا شد. او سفرنامه ای نوشت و در آن از نگهداری حیواناتی مثل شیر و میش، گرگ و بره، شاهین و صعوه یا مار و زاغ و… در محل های به خصوص سخن گفت. بخشی از این سفرنامه که به شرح زرافه می پردازد بسیار جالب به نظر می رسد:

... از جمله ضرافه (زرافه) که رنگی شبیه به شتر دارد اما گردن و دست های پیشین اش دو برابر درازی دست و گردن شتر است و پاهای عقبش به غایت کوتاه بود مثل گاو و گاومیش. در هر دو پا ناخن دارد. وقت راه رفتن مانند شتر راه می رود و مثل مناره ها سرش به آسمان است. در پاریس که زنده نگاه داشته اند، منحصر به یکی است. اما مرده اش خیلی است و…

این توصیفات موجبات آشنایی شاه و درباریان را با پدیده ای به نام باغ وحش فرام نمود. اجل به محمدشاه مهلت نداد و نتوانست نمونه ای مثل آن را در ایران بسازد.

مجمع الوحوش ناصری | نخستین باغ وحش ایران

پس از مرگ محمد شاه، ناصرالدین شاه برای دیدن باغ وحش به پاریس سفر کرد که الگوبرداری از غرب و تفریحات عجیب و غریب را بسیار دوست می داشت، تصمیم گرفت باغ وحشی ترتیب دهد و به تربیت و نگهداری انواع و اقسام حیوانات وحشی بپردازد.  او به سبب علاقه ی زیادی که به حیوانات و شکار داشت به باغ وحش پاریس رفت و پس از بازگشت ، باغ وحش مورد علاقه خود را با عنوان مجمع الوحوش ناصری، تاسیس کرد و حیوانات گوناگونی را در آنجا جمع نمود. این باغ‌وحش در روزهای مختلف و به ویژه تعطیلات آخر هفته بازدیدکنندگان زیادی از میان مردم تهران داشت.

مجمع الوحوش ناصری را می توان نخستین  باغ وحش مدرن و واقعی کشور دانست که در بخشی از قصر دوشان تپه تهران احداث شد و به مردم اجازه می داد تا حیوانات را از نزدیک ببینند. در ابتدا تعدادی از پرندگان در این باغ وحش نگهداری می شد تا اینکه در یک سال بعد قفسی برای حیوانات وحشی تعبیه شد. محمدحسن خان اعتماد السلطنه مسئول آوردن حیوانات وحشی گردید و توانست به عنوان مدیر باغ وحش در این مکان فعالیت کند.

چهار شیر نر و ماده از کوه های شیراز، سه ببر از مازندران، یک یوز، سه پلنگ از جاجرود، پنج خرس از دماوند، کفتار، بوزینه، یک میمون، الاغ و طاووس های بسیار حیواناتی بودند که در این باغ وحش نگهداری می شدند. با روی کار آمدن حکومت پهلوی و تاج‌ گذاری رضاخان، به باغ وحش توجهی نشد و کم کم از میان رفت.

سخن آخر

از این مطلب تاریخی لذت بردید؟

دوست ارید با کدام یک از اولین های ایران آشنا شوید؟

آیا در شهرتان از این اولین ها دارید؟

نظرات و تجربیات خود را با دوستان کارناوالی خود به اشتراک بگذارید...