عجیب اما واقعی | معروف ترین اسطوره ایران بزرگ در چین

به نقل از خبرگزاری تسنیم، مرتضی رضوانفر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ماه گذشته برای انجام پروژه ی پژوهشی "بررسی کتیبه های فارسی در ایران فرهنگی" سفری به کشور پهناور چین داشته و تجربیات و دانسته هایی گرانبها از این سفر به همراه آورده است. وی در این سفر از نمایشگاه بین المللی کتاب پکن نیز دیدن کرده که در آن کشور ایران، مهمان ویژه ی این نمایشگاه بوده است. بنابر گفته ی رضوانفر، دیوار غرفه ی کشورمان با تصاویری زیبا از آثار ثبت جهانی ایران در یونسکو تزئین شده بود و تمام آن ها معرفی نامه انگلیسی و چینی داشت که بسیار مورد استقبال چینی ها قرار گرفت. 

وی صحبت های خود را با اشاره به تحقیقاتش در زمینه ارتباط چند هزار ساله ی ایران و چین آغاز کرد و بیان نمود: 

این دو کشور برای هزار سال همسایه یکدیگر بوده اند و به همین دلیل عناصر مشترک بسیار زیادی در فرهنگ هر دو وجود دارد. 

تاثیر ادیان ایرانی در چین 

رضوانفر از اینکه چرا ایرانی ها کمتر از چینی ها و اروپایی ها درباره ی تاثیر فرهنگ ایران در چین کار کرده اند، ابراز تاسف نمود و در اظهارنظری جالب بیان کرد چینی ها علاقه بسیاری به مطالعه ی فرهنگ ایران و تاثیر آن بر کشور خود دارند: 

ادیان بزرگ چین اغلب از ایران به آنجا رفته است؛ به عنوان مثال در عهد ساسانی که مانی و بسیاری از پیروان او اعدام شدند، بسیاری از مانویان ایران به مناطق شرقی به ویژه چین رفتند و تعدادی هم به اروپا عزیمت کردند. در حدود 80 سال حکومت اویغورها در چین، دین رسمی مانویت بوده است. 

وی در زمینه ی مهاجرت مسیحیان نیز تحقیقاتی انجام داده و به نتایج جالبی رسیده است. بر اساس صحبت های رضوانفر، مسیحیان نستوری در دوران حکومت ساسانیان به هند و چین مهاجرت کردند که مستندات آن در کتیبه هایی که در هند وجود دارد، دیده می شود:

کتیبه‌های پهلوی که امروز در هند وجود دارند، در واقع آثار به‌جا‌مانده از مسیحیان نستوری است که از ایران مهاجرت کرده‌اند. همچنین کتیبه‌ها و آثاری از آنان در چین باقی مانده است.

 این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، به مهاجرت زرتشتی ها به چین بعد از ورود اسلام به ایران و آثاری که از آن ها باقی مانده است، اشاره داشت و ورود بودایسم به این کشور را نیز متاثر از ایران دانست:

بودیسم نیز از طریق بلخ که بخشی از ایران آن زمان بود، به چین رفته و در آنجا مستقر شده است.

وی در ادامه افزود:

حدود 300 هزار ایرانی در عهد مغول برای اداره امور درباری، دیوانی و تجاری چین که افرادی باسواد و مطلع بودند، توسط حکومت مغول کوچ داده شدند.

بر اساس گفته های رضوانفر، نامه ای به زبان فارسی از گیوک خان، امپراطور چین و مغول به پاپ وجود دارد که امروزه در موزه ی واتیکان نگهداری می شود و نشانه ای از اهمیت زبان فارسی به عنوان زبان رسمیِ بخش بزرگی از جهان در قرن هفتم میلادی است. 

این مقام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشورمان صحبت های خود را این چنین ادامه داد: 

ایرانی‌ها در دوران مختلف، حضور زیادی در چین داشته و در دین، هنر، فرهنگ و تجارت این کشور تاثیرگذار بوده‌اند.

وی به روابط متقابل دو کشور ایران و چین طی قرون گذشته اشاره کرد و از تاثیر ایرانی ها بر فرهنگ چین در عهد باستان گفت اما اظهار داشت امروزه چینی ها بیشتر در جهان اثرگذار هستند.

انتقال زبان و فرهنگ از طریق روابط تجاری

رضوانفر در ادامه ی بحث خود، به روابط تجاری ایران و چین نیز اشاره داشت و بیان نمود: 

بسیاری از آیین‌ها، آداب و رسوم، عناصر فرهنگی و اجتماعی ایران از طریق مسیر تجاری به چین سرایت کرده است.

مطالعات وی در زمینه ی راه های تجاری ایران و چین، مشخص کرده که این دو کشور از دو طریق زمینی و دریایی با هم ارتباط داشته اند و تجارت زمینی بیشتر از مسیر غربِ چین انجام می شده است. 

این پژوهشگر در ادامه اضافه کرد: 

مسیر دریایی راه ابریشمِ بین ایران و چین، دو مسیر جنوب خلیج فارس (بندر سیراف و بندر بوشهر و چند بندر محلی) و زنگبار بوده است.

نقش ایرانی ها و وجود آثار چینی در آفریقا

رضوانفر به حضور دولت شهرهای شیرازی از بیش از هزار سال پیش در آفریقا اشاره کرد و توضیح داد که تجارت با سواحل شرق آفریقا، که در آن زمان به نام زنگبار شناخته می شد، توسط علی ابن حسن شیرازی آغاز گشته است: 

امروزه در موزه‌های بسیاری در حاشیه شرقی آفریقا آثاری از تمدن چینی وجود دارد که طبق گفته راهنمای موزه‌ها و افراد مطلع محلی، اشیایی هستند که زمانی تجار ایرانی از چین آورده بودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، از مساجد ایرانی و تزئینات چینی در زنگبار نیز سخن گفت و اظهار داشت: 

بسیاری از مساجد و قبور باستانی و تاریخی زنگبار در کشورهای حاشیه‌ای مانند کنیا، تانزانیا و موزامبیک با اشیاء چینی تزیین گشته که روزگاری توسط ایرانی‌ها به این منطقه آورده شده‌اند.

وی از وجود کلمات فارسی بسیاری در زبان چینی به ویژه در زمینه های تجاری و اداری در هند، چین، ژاپن و اندونزی خبر داد و آن را ناشی از سال ها روابط تجاری این کشورها با ایران دانست و گفت:

کشتیرانی بیشتر از دولت در دست تجار بوده است و آن ها ادبیات و فرهنگ و دین را منتقل می‌کردند؛ به همین دلیل در جای جای چین آثار فرهنگ و تمدن ایرانی قابل مشاهده است.

مزار رستم در چین

رضوانفر همچنین اشاراتی به تسلط اویغورها در غرب چین داشت و بیان کرد که آثار ایرانی بسیاری در این منطقه پیدا شده است و هنوز مردم برخی مناطق از اسامی فارسی استفاده می کنند. از جمله ی این آثار و مکان ها می توان به مزار رستم، دشتی به نام آوردگاه رستم و سهراب، کوه افراسیاب و درخت آرش اشاره کرد. علاوه بر این ها منطقه ای به نام تاج گوران نیز وجود دارد که تپه ای به نام شاه اولیا و بنایی به اسم برج آتش پرستان در آن دیده می شود. 

وی در ادامه افزود: 

در غرب چین و در مسیر زمینی جاده ابریشم، دو معبد مانوی پیدا شده که اسناد بسیاری از مانویان از دل خاک این معابد به‌ دست آمده است. در بنادر مختلف شرق چین که مسیر دریایی راه ابریشم از ایران به این کشور بوده، نیز آثار مختلفی از ایران وجود دارد.

او از وجود موزه ای از کتیبه های فارسی در مسجد ققنوس در بندر خانجو خبر داد و گفت: 

در بندر زیتون چین نیز مسجدی وجود دارد که معمارش شیرازی بوده و به نام یک شیرازی کتیبه خورده است.

گفته های این عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی با صحبت از وجود قبوری با نام های قزوینی، سیرافی، اصفهانی و شیرازی در چین ادامه پیدا کرد و آن ها را نشانه ای از حضور و سکونت طولانی مدت اقوام و گروه های مختلف ایرانی در این مکان دانست. 

زبان فارسی در ادبیات مذهبی چینی ها

رضوانفر در مورد تاثیر فرهنگ ایران بر زبان و مذهب چین نیز سخن گفت: 

در ادبیات مذهبی چینی‌ها زبان فارسی حضور گسترده‌ای دارد، برای نمونه چینی‌ها به نمازهای پنج‌گانه خود نماز بامداد (صبح)، پیشین (ظهر)، دیگر (عصر)، شام (مغرب) و خفتن (عشا) گفته و به وضو، آب‌دست می‌گویند.

وی زبان فارسی را یکی از زبان های رسمی چین در حوزه ی دیوانی، سیاسی و درباری در زمان حکمرانی مغول ها برشمرد. 

شاهزاده های چینی با لباس و آرایش ایرانی

به گفته این مقام مسئول سازمان میراث فرهنگی، ایران در زمان ساسانیان از کشورهای عمده ی صادر کننده ی مد بود. بر اساس صحبت های او اشعاری در قرن هفتم و هشتم میلادی در چین وجود دارد که شاهزاده خانم های چینی را با لباس ها و آرایش های ساسانی وصف می کند. او در ادامه ی بحث، از وجود کتیبه هایی به زبان پارتی (اشکانی)، فارسی میانه، سغدی و فارسی دری در این کشور خبر داد و گفت: 

در کتیبه‌ای به نام قرابلقاسون درباره پذیرش دین مانی از سوی ترکان اویغور چنین آمده است که کشوری که با عادات وحشیانه که بوی خون از آن برمی‌خاست، به سرزمینی مبدل شد که مردمان آن به طبخ با سبزیجات روی آوردند. کشوری که کشت و کشتار در آن امری عادی بود، مردمانش به نیکوکاری برانگیخته می‌شدند.

از چینی ها عقب مانده ایم

رضوانفر نگرانی هایی درباره ی تعداد کم پژوهش های انجام شده در مورد روابط ایران و چین ابراز داشت و بیان نمود: 

اگرچه در ایران پژوهش‌ها و اقدامات در این زمینه انجام شده است اما این فعالیت‌ها در برابر کارهایی که چینی‌ها و حتی اروپایی‌ها انجام داده‌اند بسیار اندک است.

وی همچنین از وجود ده ها هزار نسخه کتاب و اسناد خطی فارسی در مراکز دولتی و خانه های مردم چین خبر داد که به دلیل نبود کارشناس، امکانات و ناآشنایی نسل های امروزی با متون تاریخی، تاکنون بدون استفاده مانده اند و یا در حال نابودی هستند. او از سازمان ها و گروه های مختلف از جمله فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درخواست کرد تا مطالعات و تحقیقات بیشتری در زمینه ی آثار ایرانی در چین انجام دهند.

از نظر رضوانفر، چینی ها تشنه ی دانستن درباره ی فرهنگ ایران هستند؛ اما آثاری که در نمایشگاه کتاب پکن در مورد کشورمان وجود داشته غالبا به زبان فارسی بوده و نمی توانسته پاسخگوی علاقه ی چینی ها باشد. وی در این رابطه تاکید کرد: 

هر چقدر ما در حوزه چین در زمینه مطالعات و پژوهش، سرمایه‌گذاری کنیم در نهایت به نفع خودمان خواهد بود و بهره‌های جانبی و مضاعفی خواهد داشت.

در همین راستا این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، از کتاب "میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین" تالیف دکتر محمدباقر وثوقی یاد کرد و آن را حاوی اسناد باارزشی در این باره دانست.

تلاش عربستان برای تاثیر بر میراث ایران

این پژوهشگر در سخنان خود به جریان های ضد ایرانی نظیر پان ترک ها، پان عرب ها و پان ایران ها نیز اشاره کرد و بیان نمود:

این جریان ها به آثار و میراث ایرانی آسیب می‌زد ولی هم اکنون جریانی قوی تر و آسیب رسان‌تر با حمایت عربستان شکل گرفته است.

 خوب است بدانید که ریشه ی کلمه ی پان به زبان یونانی باز می گردد و به معنای همه است و در اینجا به معنای گردآوردن تمام افراد یک دین یا نژاد تحت نام یک کشور، یک قدرت ملی یا یک دولت است. 

وی از تلاش های عربستان علیه ایران و تجمیع جهان اسلام بر ضد کشورمان سخن گفت و افزود: 

بیشتر آثار میراثی ایران در جهان، مربوط به مساجد و مقابر است و متولیان این آثار، روحانیونی هستند که تحت سیطره عربستان قرار دارند و یا در عربستان یا مدارسی تحت حمایت این کشور تحصیل کرده‌اند. در کشور چین در ابتدا به‌عنوان یک گردشگر و پژوهشگر از من استقبال خوبی می‌شد اما وقتی متوجه می‌شدند ایرانی هستم رفتارها بسیار سوگیرانه بود و همکاری نمی‌کردند؛ در حالی که در سفرهای قبلی، من کمتر با این مشکل برخورد می‌کردم.

رضوانفر درباره ی موج ایجاد شده توسط عربستان علیه میراث ایران و تشیع ایرانی نیز سخن گفت و هشدار داد: 

ترغیب جهان اسلام علیه ایران تنها به مسائل سیاسی و اقتصادی مربوط نمی‌شود بلکه در میراث، تاریخ، زبان و ادبیات هم تاثیرگذار است. با این وجود متأسفانه ما فهرستی از آثار میراثی خود در جهان نداریم.

وی سخنان خود را با مطرح کردن این پرسش به پایان برد و اظهار داشت:

وقتی فهرستی از آثارمان نداشته باشیم چگونه می توانیم از این آثار حفاظت کرده و آن ها را مستند کنیم؟ یکی از وظایف اصلی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، شناسایی، احیا و محافظت آثار میراثی ایران در خارج از مرزهای سیاسی است.

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.