تصاویری از فسیل های دایناسورها | دنیای رمزآلود ماقبل تاریخ

ساخته شدن فسیل یا سنگواره یک فرآیند پیچیده و بسیار نادر است. دانشمندان معتقدند کمتر از یک درصد تمام حیواناتی که تا امروز روی کره زمین زندگی کرده اند تبدیل به فسیل شده اند و تنها بخشی از این درصد ناچیز، به دست انسان ها رسیده است. اما همین مقدار هم داده های بسیار ارزشمندی درباره چگونگی حیات بر روی زمین از میلیارد ها سال تا ده ها هزار سال پیش به ما می دهد. آن ها باقی‌ مانده ها، آثار و ردپای گیاهان و حیوانات باستانی از جمله دایناسورها هستند. جانورانی که فسیل ها را شکل می دهند، در شرایط خاصی مرده اند که باعث حفظ شدن آن ها درون سنگ ها شده است.

چیزهایی که ما آن ها را به سادگی فسیل می نامیم، اسکلت های موجودات ماقبل تاریخ هستند که به سنگ تبدیل شده اند. در این فرآیند، مواد ارگانیک بدن جاندار با مواد معدنی جایگزین می شود. خیلی ار فسیل ها بعضی از استخوان های اصلی یا دیگر آثار ارگانیک آن موجود را حفظ می کنند.

امروزه بیشتر از هر زمان دیگری در تاریخ فسیل های دایناسورها را کشف کرده ایم به طوری که هر هفته یک گونه جدید توسط دانشمندان نام گذاری می شود. اگر نام این گونه ها را به ترتیب حروف الفبای انگلیسی بنویسیم، میان آبِلی‌سور (Abelisaurus) تا زول (Zuul)  بیش از 1,200 گونه وجود دارد که سه چهارم آن ها بعد 1990 نام گذاری شده اند.

اگر جزو علاقه مندان به باستان شناسی و شناخت فسیل های عجیب هستید، با کارناوال همراه باشید تا چند فسیل جالب را ببینیم و کمی با موجودات غول پیکری که پیش از ما ساکن زمین بوده اند آشنا شویم.

1- این جمجمه که با حفره های بزرگ سیاهش مانند یک چاله عمیق است، نمونه کامل شده ای از یک تیرانوسوروس (Tyrannosaurus) با نام اختصاصی تریستان اُتو (Tristan Otto) است. 170 عدد از 300 استخوان این نمونه باقی مانده و به دست ما رسیده است. تریستان اُتو در 2010 حوالی شهر جردن (Jordan) ایالت مونتانا (Montana) در ایالات متحده آمریکا کشف شده و محل نگهداری آن موزه تاریخ طبیعی برلین (Museum für Naturkunde in Berlin) است. 4 سال طول کشید تا این فسیل 12 متری به طور کامل حفاری و آماده شود.

خوب است بدانید که تیرانوسوروس به نام تی‌ رکس شناخته می شود و جزو دایناسورهای گوشتخوار است. فسیل هایی از این دایناسور یافت شده است که قدمت آن ها به 68 تا 65 میلیون سال پیش می رسد. این موجود عظیم الجثه می توانست به طول 13 متر، ارتفاع 5 متر و وزن 20 تن برسد.

2- نمای نزدیکی از ستون فقرات و موهای دم یک سیتاکوسور (Psittacosaurus) گیاهخوار که به خوبی در این فسیل حفظ شده و در موزه زنکنبرگ (Naturmuseum Senckenberg) شهر فرانکفورت آلمان به نمایش گذاشته شده است. این موها شبیه به پرهایی هستند که بر روی بدن دایناسورهای دیگر هم دیده شده و احتمال می رود که کارکرد آن ها ارتباط برقرار کردن و ابراز حالت های مختلف بوده است. ماده سیاهی که می بینید یک بافت نرم شبیه به پوست است.

فسیل هایی که از سیتاکوسور ها یافت شده به 126 تا 101 میلیون سال پیش تعلق دارند. این دایناسور می توانست به طول 2 متر و وزن 20 کیلوگرم برسد.

3- این تخم ها متعلق به دایناسورهای گردن دراز، عظیم و گیاهخواری هستند که خزنده پایان (Sauropods) نام دارند. خزنده پایان با قد 33 تا 34 متری خود، بزرگ ترین جانورانی هستند که تا به حال روی کره زمین زیسته اند. تخم های این دایناسور در نقاط بسیاری پیدا شده است؛ از اسپانیا و فرانسه گرفته تا آرژانتین و ایالات متحده. نمونه هایی که در این عکس می بینید، هنوز درون سنگ قرار دارند و در چین کشف شده اند. به طور معمول تخم دایناسورها به صورت چندتایی و از داخل یک گودال یا فرورفتگی درون زمین پیدا می شود. آن ها شکل ها و اندازه های متفاوتی دارند اما تخم های خزنده پایان گرد هستند و بزرگی آن ها به اندازه یک گریپ فروت است.

4- این جمجمه متعلق به یک دایناسور شکارچی به نام اَلوسور (Allosaurus) است که در دوران ژوراسیک (Jurassic) زندگی می کرده است. ژوراسیک به دوره ای در 199.6 میلیون تا 145.5 میلیون سال پیش گفته می شود و زمان حیات اَلوسور در اواخر این زمان (حدود 150 تا 155 میلیون سال پیش) برآورد می شود. قطعه های باقی مانده از جمجمه این اَلوسور که انگار درون قطعه سنگی بسته بندی شده اند، در پارک دایناسور نشنال مونومانت (Dinosaur National Monument) آمریکا قرار دارد. این محل یک پارک طبیعی در مرز ایالت های یوتاه (Utah) و کلورادو (Colorado) است و در آن بیش از 800 سایت باستان شناسی و فسیل های گوناگون از دایناسورها وجود دارد.

جالب است بدانید که شکلی که اغلب از دایناسور در فیلم ها، مستندها و تصاویر مختلف می بینیم متعلق به اَلوسور است. قد این موجود بین 8.5 تا 12 متر تخمین زده می شود. او برای شکار بیش از 10 دندان بزرگ و تیز داشت و دم بزرگ و سنگین او به حفظ تعادلش کمک می کرد. قلمرو این موجود گوشتخوار بخش غربی ایالت متحده بوده است.

5- دو مرد این نمونه دقیق از آناتومی اسکلت اسپینوسورس (Spinosaurus) یا دایناسور تیغی را برای برگزاری یک نمایشگاه آماده می کنند. این دایناسور گوشتخوار طول 18 متری و قد 6 متری داشته است. نمونه 15.5 متری آن در ابعاد واقعی و از روی مدل های دیجیتال استخوان های فسیل شده ساخته شد و آن را در سال 2014 برای نمایشگاه " اسپینوسورس، غول پیکر گمشده دوره کرتاسه" (Spinosaurus: Lost Giant of the Cretaceous) موزه نشنال جئوگرافیک (National Geographic Museum) واشنگتن آماده کردند.

خوب است بدانید که دوره کرتاسه (Cretaceous) به ۱۴۵.۵ تا ۶۵ میلیون سال پیش باز می گردد.

6- این تصویر نمای نزدیک از دندان ها و آرواره نیرومند یک تی رکس ماده گرفته شده است. فسیل این دایناسور در ایالت مونتانا (Montana) ایالات متحده توسط دانشمندان موزه تاریخ طبیعی شهر لیدنِ (Natural History Museum of Leiden) هلند کشف شد و در همین موزه نگهداری می شود. بیش از 80 درصد نمونه ای که می بینید کامل شده است و از این لحاظ در بین تی رکس ها رتبه اول را دارد.

7- این تصویر بخش های زره مانند فسیل کامل شده ای از یک دایناسور آنکیلوسور (Ankylosaurus) با نام اختصاصی بوریالوپلتا مارکمیچلی (Borealopelta markmitchelli) را نشان می دهد. نوارهایی که رنگ روشن تر دارند، بافت های منعطف تر هستند که بین بخش سختِ دفاعی سطح خارجی بدن این جاندار قرار دارند. این نمونه در 2011 بین ماسه های چاه نفتِ ایالت آلبرتا (Alberta) در کانادا پیدا شد. ترک خوردگی روی آن توسط بیل یک تراکتور ایجاد شده اما خوشبختانه پیش از وارد شدن صدمه جدی، از دست ماشین های حفر نجات پیدا کرده است. پس از 6 سال و صرف 7,000 ساعت، فسیل این آنکیلوسور برای نمایش در موزه رویال تیرل (Royal Tyrrell Museum) در شهر درام‌هلر (Drumheller) ایالت آلبرتا آماده شد.

آنکیلوسور بین 68 تا 66 میلیون سال پیش می زیسته و طول آن بین ۶ تا 8 متر و وزنش بین 4.5 تا ۸ تن بوده است. 

8- باد و باران لایه های سطحی رسوب ها را شسته اند در نتیجه فسیل درون آن ها که از مواد سخت تر درست شده، پدیدار گشته است. این فسیل که کم تر از 1 متر طول دارد، بخشی از دم یک دایناسور هادروسارید (Hadrosauridae) یا اردک‌منقار است. بدلندها (Badlands) یا بدبوم ها محل مناسبی برای کشف فسیل ها هستند. این نواحی خشکند و بارش معمول در آن ها کمتر از آن است که خاک را حاصلخیز کند. اما بارش های سنگینی که گاهی رخ می دهد، خاک را می شویند، دره های عمیقی ایجاد و نیز فسیل ها را نمایان می کنند.

هادروساریدها گیاهخوار و اغلب چهار پا بودند و بزرگترین نوع آن ها تا ۱۵.۵ متر طول و ۱۰ تا ۲۰ تن وزن داشته است.

9- جزییات پا و پنجه در نمونه ای از یک تی رکس با نام اختصاصی تریستان اوتو

این نمونه که در حال کامل شدن است، در موزه تاریخ طبیعی برلین (Museum für Naturkunde in Berlin) نمایش داده می شود. تی رکس روی استخوان های پنجه اش غلافی از کراتین داشته است، پنجه هایی شبیه به پنجه های گربه اما بسیار بزرگتر و قدرتمندتر.

10- چند تصویر در کنار هم قرار داده شده اند تا این تصویر سراسرنما (panorama) از تیتاناسور (Titanosauroidea) ساخته و عظمت 37.1 متری آن مشخص شود. فسیل این دایناسور خزنده‌پا که به نظر می رسد بزرگ ترین جانور کره زمین بوده،  در تاریخ ژانویه 2016 در موزه تاریخ طبیعی نیویورک آمریکا (American Museum of Natural History in New York) به نمایش درآمد.

تیتاناسور دایناسوری با گردن و دم دراز بوده که روی چهار پا حرکت می‌کرده و حدود ۹۰ میلیون سال قبل در دوران کرتاسه می زیسته است. این دایناسور علف‌خوار حدود ۹۰ تن و طول این جانور حدود ۴۰ متر داشت. در 2017 پس از حفاری های بعدی در استان چوبوت (Chubut)، ناحیه پاتاگونیا (Patagonia) کشور آرژانتین، قطعاتی به دست آمد که این دایناسورها را در رسته جدیدی قرار داد.

11- این نمونه خارق العاده متعلق به یک اردک‌منقار به نام پارازارولوفوس (Parasaurolophus) یا پیراتاجی‌ خزنده است که در موزه زنکنبرگ (Naturmuseum Senckenberg)، بزرگترین موزه تاریخ طبیعی آلمان نمایش داده می شود. حفره های بینی و پیشانی این جانور یه پشت سر او کشیده شده و یک تاج تو خالی استخوانی ساخته اند. به نظر می رسد که این تاج فضایی برای تشدید صدا و ایجاد طنین باشد، چیزی شبیه به یک ساز بادی مثل ترومپت. احتمال دارد که این جانور از آن برای صدا زدن هم‌نوعانش در فاصله دور استفاده می شده است.

پارازارولوفوس بین 76 تا 65 میلیون سال قبل مهمان آمریکای شمالی بود و در مقایسه با سایر اردک‌منقاران جثه ای کوچکتر و تاجی بزرگتر داشت. طول این جاندار می توانست به 10 متر و وزنش به 2.5 تن برسد.

12- تصویر این دایناسور که انگار تزیین شده و آراسته است، در دسامبر 2007 روی جلد مجله نشنال جئوگرافیک رفت و به عنوان یک نمونه جدید به اسم دراکورکس هاگوارتزیا (Dracorex hogwartsia) یا اژدها پادشاه هاگوارتز (Dragon king of Hogwarts) خوانده شد که نام هایی برگرفته از داستان های هری پاتر هستند. اما تحقیقات بعدی نشان داد که این جمجمه نامتعارف که انگار با میخ ها و دستگیره های در پوشیده شده، متعلق به گونه جوانی از دایناسورهای پاکی‌سفالوسور (Pachycephalosaurus) با سری گنبدی شکل است. 

پاکی‌سفالوسور با سری بزرگ و قسمتی گنبدی شکل در بالای سرش شناخته می شود. قسمتی که 25 سانتی متر قطر داشته و از مغز او مراقبت می کرده است. طول این دایناسور به 4.5 متر و وزن آن به 450 کیلومتر می رسید.

سخن آخر

تصاویری که با هم تماشا کردیم چند نمونه بسیار جالب از فسیل های دایناسوری را به ما نشان داد و اطلاعات لازم درباره هر یک را نیز خواندیم.

شما چقدر به باستان شناسی و دایناسورها علاقه مند هستید؟

آیا هیچ یک از موجودات غول پیکری که در این عکس ها دیدیم را پیش از این می شناختید؟

اگر مطلب جالبی درباره دایناسورها خوانده اید یا فیلمی در این زمینه دیده اید آن ها را با ما به اشتراک بگذارید!