بلاخره راز این چاه اسرارآمیز و عجیب ایران فاش شد

 به نقل از ایسنا، در اقدامی بی سابقه و در جریان اجرای یک پروژه پژوهشی مشترک، میان میراث فرهنگی و شرکت آب منطقه‎ای لرستان، چاه باستانی و اسرارآمیز قلعه فلک ‎الافلاک برای نخستین بار، مورد مطالعه و بررسی کارشناسی قرار گرفت.

رضا میرزایی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‎ای لرستان که به بررسی زمین شناسی و هیدرولوژی این چاه باستانی پرداخته، در این باره گفت:

 چاه قلعه از نوع چاه‌های دهانه گشاد و دستکند بوده که به وسیله مقنی و با استفاده از ابزارآلات دستی و به طور قائم حفر شده است.

وی در ادامه در مورد ابعاد و محل قرار گیری چاه گفت:

عمق چاه معادل 40 متر و 60 سانتی ‎متر و دهانه آن 192*125 سانتی متر است. ابعاد چاه در قسمت انتهایی و دستکند چاه به 127*108 سانتی متر می رسد و اندازه گیری سطح برخورد با آب، میزان 38 متر و 20 سانتی‎ متر را نشان می دهد. محل ساخت چاه در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند قرار دارد.

منشاء چاه قلعه فلک الافلاک ریزش‎ های جوی است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‎ای لرستان در رابطه با هیدرولوژی این چاه بیان کرد:

منشاء آب چاه قلعه فلک‎الافلاک ریزش‎های جوی است که به صورت برف و باران در سیستم‎های درز و شکاف، فروچاله‎ها و ... به درون آهک‎ها نفوذ کرده و سپس به صورت جریان ‎های زیر سطحی وارد چاه می‌شوند.

وی ادامه داد:

سفره آب زیرزمینی سفیدکوه، حوضه‌ آبریز نسبتا وسیعی دارد و سالانه حدود 100 میلیون متر مکعب از آب آن به صورت طبیعی از طریق چشمه ‎ها و سراب‎های متعدد تخلیه می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‎ای لرستان بیان کرد:

شواهد حاکی از آن است که ابعاد دهانه‌ چاه تا عمق حدود 15 متری، به طور طبیعی نسبت به بخش‌های تحتانی بزرگتر بوده و به همین خاطر، دهانه آن را با استفاده از آجر و سنگ‌های لاشه ساماندهی و کوچکتر کرده‌اند.

وی در مورد هدف از حفر چاه قلعه اظهار کرد:

با توجه به اینکه چشمه گلستان در مجاورت قلعه واقع شده و دسترسی آسان به آب چشمه برای ساکنین قلعه امکان پذیر نبوده، هدف از حفر چاه آهکی فلک الافلاک نیز، پیش بینی تامین آب ساکنین قلعه در صورت حمله دشمن و محاصره قلعه و همچنین تامین موقت آب در شرایط اضطرار بوده، زیرا تامین آب از طریق چشمه گلستان در آن شرایط سخت و دشوار بوده است.

 چاه قلعه دژ از جمله معدود چاه‎ های تامین آب شرب کشور و به صورت دستکند است

عطا حسن‎پور، پژوهشگر و باستان‎شناس در این زمینه گفت:

قبل از ساخت هر بنای تاریخی یا شکل‎ گیری زیستگاهی کهن، نزدیکی به منابع آب سطحی یا زیرزمینی مورد توجه سازندگان یا معماران بوده است. به ویژه سیستم دفاعی قلعه های باستانی در تمام ادوار تاریخی از این قضیه تبعیت می‌کرده چرا که در مواقع حساس همچون محاصره قلعه‌ها یا زمان جنگ، دسترسی به آب شرب یکی از مهمترین نیازهای ساکنان دژها به شمار می رفته است.

وی افزود:

سیستم حفر چاه در قلعه‌ها به ویژه در مناطق کوهستانی به دلیل وجود صخره‌ها و زمین های سنگلاخ، همواره با چالش‌های خاصی همراه بوده است. چاه قلعه فلک ‎الافلاک از جمله معدود چاه های تامین آب شرب کشور بوده که به صورت دستکند در دل صخره‌های آهکی کنده شده است. این چاه در ضلع شمالی حیاط اول و قسمت صخره ‎ای تپه فلک ‎الافلاک حفر شده و در طول حیات فرهنگی قلعه آب مورد نیاز ساکنان آن را تامین می‌کرده و اکنون به عنوان یکی از جاذبه‌های جانبی قلعه، در معرض بازدید علاقمندان و گردشگران قرار دارد.

حسن‎پور، اطلاعات جدیدی درباره چاه قلعه فلک الافلاک ارائه نمود و اظهار داشت:

این چاه برای نخستین بار است که مورد بررسی و مطالعه علمی و تحقیقاتی قرار می گیرد. این مطالعه به صورت چند جانبه و با کمک از علوم و تخصص ‎هایی همچون باستان شناسی، زمین شناسی، هیدرولوژی و معماری انجام شد و اطلاعات تکمیلی و بیشتر به زودی در قالب کتابی با عنوان معرفی گنجینه لرستان ارائه می گردد.

مدیر گنجینه آب استان با بیان اینکه بررسی درون چاه در شرایطی بسیار دشوار با هوای نامناسب و رطوبت بالا، حدود چهار ساعت به طول انجامید گفت:

چاه قلعه از سه بخش تشکیل شده است. دهانه ورودی چاه، آجر چین، بخش میانی، سنگ چین و قسمت تحتانی آن که بیشترین عمق را نسبت به سایر بخش ‎ها دارد، به صورت صخره‌کند یا دستکند است.

وی ادامه داد:

در هر کدام از جداره های ضلع شمالی و جنوبی این چاه، تعداد 75 فرورفتگی مکعبی شکل و در مجموع 150 حفره به صورت قرینه وجود دارد که به منظور قرارگیری دستک‎های چوبی برای حفر چاه و همچنین فرود یا صعود به آن ایجاد شده‎اند. در بخش آجر چین چاه، 8 حفره، در بخش سنگ چین 9 عدد و در بخش دستکند آن 58 حفره در یک ضلع تراشیده شده که نسبت به سایر دستکندهای استان لرستان از فراوانی قابل ملاحظه‌ای برخوردار هستند.

نمونه سفال به دست آمده از لابه‌لای دیواره سنگ چین چاه، مربوط به دوره قبل از ساسانی است

حسن‎پور ضمن بیان این مسئله که در این بررسی جهت انجام آزمایشات از رسوبات کف و بدنه، ملات بین سنگ‎ها، سفال و آب درون چاه نمونه‎برداری شد، گفت:

نمونه سفال به دست آمده از لابه‌لای دیواره سنگ چین چاه مربوط به دوران تاریخی و احتمالا متعلق به قبل از دوره ساسانی است که البته شواهد باستان شناسی به دست آمده از لایه‌نگاری‌های مختلف تپه فلک الافلاک این مطلب را تایید می‎کند.

مدیر گنجینه آب استان افزود:

عمق دقیق آب موجود در کف چاه، که با استفاده از دستگاه های عمق یاب و سطح یاب اندازه گیری شد، حدود 2 متر و 40 سانتی ‎ متر بود. لازم به ذکر است نتایج به دست آمده از آزمایش آب این چاه که توسط دکتر شیدا برمه‌زیار انجام شد نشان می‌دهد، آب در کف چاه هنوز هم جریان دارد و کاملا قابل شرب است. 

حسن‎پور در ادامه گفت:

این اقدام با پشتیبانی مدیر کل میراث فرهنگی، سرپرستی قلعه فلک‎ الافلاک، معاونت و یگان حفاظت میراث فرهنگی و با همکاری مهندس دلفان مهندس معمار و نقشه بردار، داریوش ابدالیان، صخره نورد و محمدرضا کرموند و قائم مقام شرکت آب منطقه ‎ای صورت گرفت که جای تقدیر دارد. 

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.