وقتی تیشه به ریشه های تاریخی پایتخت می زنند

به نقل از خبرگزاری ایسنا، فرقی نمی‌کند لوکیشن درگیری‌های داعشی‌های پایتخت ۵ و خانواده نقی معمولی و همراهانش در سیلوی انبار گندم در شهرری باشد یا در کارخانه سیمان ری؛ چرا که هر دو محل در محوطه‌ بزرگ کارخانه سیمان ری قرار گرفته‌اند. کارخانه‌ای که هر چند در طول سال‌های گذشته و برای برنامه‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی زیادی از آن استفاده شده اما این روزها برای پایتخت ۵ بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته است.

عوامل این مجموعه در انتهای تیتراژ سریال از مدیریت کارخانه سیمان تشکر می‌کنند، در بحبوحه‌ جنگ‌شان با دیلم دیوار را سوراخ می‌کنند، ماشین آتش می‌زنند و لرزش به جان کارخانه ۸۴ ساله می‌اندازند یا با گلوله‌های مشقی به دیوارهای کارخانه آسیب می‌زنند و در آخر به این نکته تاکید دارند که از تاریخی بودن این کارخانه که حتا قرار است در آینده‌ای نزدیک به موزه تبدیل شود، آگاهند. اطلاعاتی که حتا آنها را برای آسیب کمتر به فضای تاریخی کارخانه محدودتر نمی‌کند تا دست‌کم عرصه‌ کارخانه برای ساخت صحنه‌های درگیری جولانگاه‌شان نباشد ...

این کارخانه کلاس درس دانشجویان سال‌های ۸۱ – ۸۲ بوده که آن را با نام «ساختمان صفائیه» می‌شناسند؛ محمد صادق عابدینی یکی از این دانشجوهاست که در آن سال‌ها در فضای کارخانه حضور داشته است.

او در این زمینه گفت:

سال ۸۱ تا ۸۲ در همین کارخانه سیمان درس خواندم، در اصل این کارخانه تعطیل شده و ساختمان‌های اداری‌ آن به دانشگاه آزاد شهر ری واگذار شده که به ساختمان «صفائیه» معروف بود. سوله‌های کارخانه سیمان هم به عنوان  انبار استفاده می‌شد و مثلا وقتی دانشجویان در محوطه دانشگاه بودند تریلی‌های بزرگ پر از کالاهایی مثل گونی‌های پسته و بسته‌های خرما و تایر ماشین بار خود را در این محوطه تخلیه می‌کردند. وضعیت اسف‌بار آن امروز هم در حاشیه  اتوبان امام علی (ع) به راحتی قابل دیدن است.

محسن علمدار، معاون سابق میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و کارشناس میراث فرهنگی شهرری که از مدتی پیش با یک دانشجوی دکتری در حال تهیه پرونده ثبتی این کارخانه است، توضیح داد:

 این بنا در اختیار مجموعه هیات تسویه سیمان است که همکاری چندانی هم برای تهیه پرونده ثبتی با میراث فرهنگی نداشت، به همین دلیل از آقای حناچی –استاد معماری دانشگاه تهران و معاون فنی و عمرانی شهردای تهران- که استاد راهنمای تهیه یکی از پایان نامه‌های دانشجویی با موضوع میراث صنعتی است، کمک گرفتیم و با آن دانشجو در حال تهیه پرونده ثبتی این اثر هستیم.

وی با بیان این‌که صرف‌نظر از نام این بنا که سیلوی گندم یا هر چیز دیگری نامیده می‌شود، گفت:

از دید ما یک نکته اهمیت دارد، این کارخانه یک بنای واجد ارزش است که دوره تاریخی آن به پهلوی اول برمی‌گردد و دارای معماری فاخری است که در سال ۱۳۱۲ ساخته شده است.

این کارشناس میراث فرهنگی در توضیح معیارهای ثبتی این کارخانه نیز بیان کرد:

نوع معماری و فرم‌هایی که در ساخت این بنا استفاده شده و کاربری که به عنوان کارخانه سیمان در کشور ما ایجاد کرده، همگی شرایطی است که توجیه می‌کند تا این اثر به عنوان یک اثر واجد ارزش شناخته و تلقی شود و حتی در فهرست آثار ملی ایران و پس از آن در فهرست میراث جهانی به عنوان یک میراث صنعتی به ثبت برسد.

او ادامه داد:

آن‌چه که بیشتر آزاردهنده بود، آسیب‌هایی است که در قالب تیراندازی‌ها و ضربه زدن به بدنه ساختمان، با دیلم به بنا وارد کرده و عملا بخشی از بنا را تخریب کردند.

وی درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر این‌که «لوکیشن سیلوی گندمی بود که به دلیل نزدیکی به کارخانه سیمان شهر ری و آلودگی‌های ناشی از آن، چند سالی‌ است که تعطیل و به محل دیگری منتقل شده است.» نیز گفت:

احتمال استفاده از بخشی از این بنا به عنوان سیلوی گندم وجود دارد اما این حرف باز هم توجیهی برای استفاده نامناسب از بنا نیست، چون آن محوطه در حالت کلی مجموعه ساختمان کارخانه سیمان ری است و معماری آن از نظر میراث فرهنگی واجد ثبت ملی و جهانی است.

علمدار با اشاره به در دست تهیه بودن پرونده ثبتی این بنای تاریخی اظهار کرد:

امیدواریم تا هفته‌ آینده پرونده به طور کامل تهیه و به شورای فنی سازمان میراث فرهنگی ارسال شود و پس از آن مراحل ثبت این بنای تاریخی نیز انجام شود.

اما همه‌ توجه‌ها به این بنای تاریخی به همین روزها بر نمی‌گردد، اوایل فرردین سال ۹۴ و در یکی از تهران‌گردی‌های احمدمسجد جامعی که به شهرری اختصاص داشت او با حضور در این کارخانه پیشنهاد کرده بود:

با توجه به اینکه نخستین خط تولید کارخانه سیمان تهران به دلیل آلایندگی از رده خارج شده، پیشنهاد داریم این خط تولید برای بازدید عموم مردم به موزه تبدیل شود.

البته بعد از این صحبت‌ها بود که بعد از رایزنی با یک گروه مرمت‌گر آلمانی، آن‌ها ایجاد موزه برای این کارخانه را منوط به بازگرداندن تجهیزات کارخانه‌ای این محوطه دانسته بودند.

علمدار در این زمینه نیز گفت:

آسیب‌هایی که در طول زمان‌های گذشته تا امروز به این محوطه وارد شده، بسیار زیاد بوده است، به خصوص آسیب‌های اصلی زمانی بوده که دستگاه‌های کارخانه را حدود دو دهه پیش از این فضا خارج کرده‌اند و بخش‌هایی از آن آسیب‌های جدی دیده‌اند که به این قضیه نیز باید رسیدگی شود.

او افزود:

اگرچه اکنون بخش زیادی از تجهیزات گذشته بدون اخذ مجوزهای لازم از کارخانه خارج شده‌اند، اما قطعا در وهله اول باید این دستگاه‌ها به جای اصلی خود برگردانده شوند تا بتوان کارخانه را احیا کرد.

وی همچنین تاکید کرد:

این بنا در شرایط فعلی نیز پتانسیل این را دارد که با مرمت و احیای اصولی، حتی به عنوان یک اثر جهانی معرفی شده و به یک موزه صنعتی تبدیل شود.

#اخبار روز گردشگری را در کارناوال دنبال کنید.