میدان های تاریخی ایران

میدان نقش جهان که به صورت رسمی با عنوان میدان امام شناخته می‌شود، میدان مرکزی شهر اصفهان است و بخشی از یک مجموعه تاریخی به شمار می‌رود. آنچه که این میدان را از سایر همتایانش متمایز می‌کند شکل مستطیلی آن است که با ظاهر دایره ای یا بیضی شکلِ بسیاری از میادین معمول و رایج، تفاوت دارد. این میدان مستطیلی، ۵۶۰ متر و ۱۶۰ متر عرض دارد و یا به عبارت دیگر طول آن با 430 قدم و عرض آن با 160 قدم طی می‌شود.

امیر چخماق نام میدانی‌ست در بافت تاریخی شهر یزد که مجموعه‌ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده و یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری یزد است. میدان امیرچخماق یا به قول ساکنان شهر یزد، میرچخماق یا میرچماق در طول زمان‌های مختلف یکی از میدان‌های اصلی برای تجمع مردم یزد بوده و بعد از انقلاب نیز به مرکز تجمعات مردمی در راهپیمایی‌ها، تظاهرات‌ها، تشییع شهدا و علما و ... تبدیل شده است.

حسن آباد نام میدانی در جنوب غرب تهران است که در تقاطع خیابان امام خمینی با خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی قرار دارد. این میدان در گذشته با نام های میدان ملک‌المتکلمین، میدان هشت گنبد و میدان ۳۱ شهریور نیز خوانده می شد و امروزه یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های بافت قدیمی تهران به شمار می‌رود.

شکل و شمایل این میدان کمی با میدان‌های دیگر متفاوت است. با قدم گذاشتن در آن با فضایی روبه رو می‌شوید که گرداگرد آن را 4 ساختمان در برگرفته است و هشت گنبد بر فراز آنها خودنمایی می‌کند.

قدمت میدانی تاریخی رشت به دوره پهلوی باز می‌گردد و تا سال‌ها یکی از نشانه‌های مدرن شهرسازی در رشت به شمار می‌آمده است. جایی که یکی از زیباترین و اولین کاخ های شهرداری ایران را در خود جای داده است و عنوان نخستین میدان شهرداری در ایران را دارد. کاخی با معماری زیبا و فریبنده که باعث شد این میدان به نام میدان شهرداری در میان مردم شناخته شود. در حقیقت ساخت این مکان به این شکل تحت تاثیر حضور روس ها در این منطقه بود و شهر سن پترزبورگ الگوی ساخت این میدان و مجموعه اطرافش محسوب می‌شد.

میدان گنجعلی خان بخشی از مجموعه گنجعلی خان به حساب می آید و از مهمترین مکان های تاریخی شهر کرمان است. این میدان در سال 1005 ه.ق و در زمان شاه عباس صفوی به دستور یکی از حاکمان وقت کرمان به نام گنجعلی خان ساخته شد. میدان گنجعلی خان که می‌توان گفت از لحاظ کارکردی شباهت زیادی به میدان امیرچخماق یزد و میدان نقش جهان اصفهان دارد، در بخش مرکزی شهر قرار گرفته است و طاق نماهای آجری، کاشی‌کاری، فضای سبز و حوض آب از عناصر ظاهری آن به حساب می‌آیند. در گشت و گذاردر این میدان می‌توانید از تماشای آبنماها لذت ببرید و برای دقایقی روی نیمکت‌های میدان بنشینید و از معماری زیبا و اصولی میدان لذت ببرید. در بخش جنوبی، شمالی و غربی میدان گنجعلی خان، بازار بزرگ کرمان به چشم می‌خورد و در ضلع شرقی آن، مدرسه گنجعلی خان قرار دارد.

قدمت این میدان مشهور به دوره پهلوی اول باز می‌گردد و به جهت قرارگیری برج ساعت در نزدیکی آن، به نام میدان ساعت شناخته می‌شود. این میدان در دهه 1930 میلادی توسط آلمانی ها و به سبک معماری آنها ساخته شده و در گذر زمان جایگاه مهمی در شهرسازی و تاریخ تبریز پیدا کرده است. امروزه میدان ساعت به دلیل نزدیکی به مراکز خرید معروف شهر مانند خیابان تربیت و بازار تبریز و دیگر جاذبه های دیدنی تبریز مانند ارگ علیشاه، موزه شهرداری و ... در میان مکان‌های دیدنی شهر قرار دارد.

قصه میدان بهارستان به دوران قاجار باز می گردد، زمانی که مجموعه باغ نگارستان در شمال آن قرار داشت و به همین جهت در میان اهالی تهران به نام میدان نگارستان شناخته می‌شد. نامی که تا اواخر دوره سلطنت رضاشاه روی این میدان ماند و بعد از آن نام میدان بهارستان را به خود گرفت؛ اما وجود باغ نگارستان در نزدیکی میدان بهارستان، تنها دلیل اهمیت آن نبود. زمانی که تصمیم بر تشکیل جلسات مجلس شورای ملی در ساختمانی در شرق میدان بهارستان گرفته شد، این میدان جایگاه مهم‌تری در تاریخ پایتخت پیدا کرد و به محلی برای تجمع‌ها، راهپیمایی‌ها و اتفاق‌های مهم سیاسی بدل شد. اتفاق‌هایی مانند به توپ بسته شدن مجلس توسط لیاخف روسی، راهپیمایی‌هایی در حمایت و مخالفت با دولت مصدق، ترور میرزا علی اصغر خان اتابک و ... باعث شد تا نام میدان بهارستان در تاریخ تهران و ایران پررنگ‌تر شود. هرچند امروز نیز به دلیل قرارگیری مجلس شورای اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد در این میدان، این منطقه هنوز هویت و جایگاه سیاسی خود را حفظ کرده است.

میدان عتیق یا میدان کهنه یا سبزه میدان که امروزه با نام میدان امام علی شناخته می‌شود، جاذبه‌ای تاریخی در مرکز شهر اصفهان است که چهارفضای اصلی شامل مجموعه میدان اصلی، جلوخان مسجد جامع، مجموعه زیرگذرها و پارکینگ و پیرامون میدان را دربرمی‌گیرد. میدان عتیق از یک سو مسجد جامع اصفهان را به بنای هارونیه متصل می‌کند و از سوی دیگر موجب ارتباط مدرسه و کاروانسرای کاسه‌گران و بازار بزرگ اصفهان می‌شود.

ساخت این مکان به دوران سلجوقیان باز می‌گردد و در دوران گذشته رونق بسیاری داشته است؛ اما با ساخت میدان نقش جهان، کم‌کم فروشندگان از عتیق رفتند و این میدان از رونق افتاد. این روزها میدان عتیق به همت مسئولان بازسازی شده و به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند مورد بازدید قرار می‌گیرد. بازاری نیز در آن دایر است تا اینجا بیش از پیش به حال و روز گذشته هایش بازگردد.

یکی از جاذبه های تاریخی و زیبای یزد میدان خان این شهر است. میدانی که بخشی از یک مجموعه بزرگ تر به نام مجموعه خان به حساب می‌آید و علاوه بر میدان خان شامل بازار و حمام خان نیز می‌شود. میدان خان در کنار حمام قرار گرفته است و در چهارسوی آن مغازه های کوچک و بزرگ با سایه بان‌های قدیمی و سردرهای هلالی شکل به چشم می‌خورد. از جمله مهم‌ترین بناهای واقع در میدان خان می‌توان به مدرسیه شفیعیه اشاره کرد که تاریخ ساخت آن به دوره صفویه باز می‌گردد و از جاذبه‌های دیدنی شهر یزد به حساب می‌آید.

در همدان شش خیابان اصلی و مهم به زیباترین میدان شهر ختم می شود، میدان امام خمینی که وقتی واردش می‌شویم سبک معماری اروپایی قرون 19 و 20 میلادی را در ساختمان‌های اطراف به طور واضح مشاهده خواهیم کرد؛ چرا که در حدود سال 1307 یک آلمانی به نام کارل فریش این میدان را طراحی کرد. از جذابیت های ساختمان های میدان می توان به آجركاری‌های ساده، نقوش برجسته، گچبری با طرح های گیاهان و حیوانات و گنبدهای فلزی در دو سر ساختمان ها اشاره کرد؛ طراحی که به صورت کلی شما را به یاد میدان حسن آباد تهران می‌اندازد. در طبقات پایین همین بناهای زیبا، انواع و اقسام کالاها نظیر خوراکی ها، پوشاک و ... به فروش می‌رود که این جا را به مرکزی برای گذران اوقات فراغت مردم نیز تبدیل کرده است.