معروف ترین خانه های تاریخی ایران

تبریز در زمان گذشته یکی از شهرهای بسیار مهم ایران محسوب می‌شد و به همین سبب بسیاری از ولیعهدهای آن زمان ساکن این شهر بودند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید شهر تبریز دومین شهر ایران از نظر تعداد خانه‌های تاریخی به شمار می‌رود. یکی از این خانه‌های زیبا، خانه تاریخی بهنام است که در حال حاضر بخشی از آن در اختیار دانشکده معماری دانشگاه هنر تبریز قرار دارد؛ این خانه در اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجار ساخته شد و در زمان ناصرالدین شاه بر روی آن بازسازی انجام گرفت. این خانه از نظر معماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سبک معماری گذشته را نشان می‌دهد؛ تزئینات بخش‌های مختلف ساختمان و بنا به شکلی است که بر ارزش هنری و خود بنا افزوده است.

مجموعه تاریخی عباسیان بین سال‌های ۱۲۴۵ تا ۱۲۴۸ هجری قمری همزمان با دوره قاجار به درخواست حاج محمد ابراهیم تاجر كاشی، پدربزرگ آیت‌الله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ»، که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود ساخته شد. متاسفانه هیچ اطلاعاتی از معمار این مجموعه در دسترس نیست اما شواهد نشان می‌دهند که ساخت این بنا  ۲۰ سال به طول انجامیده است. این خانه تاریخی منحصربه‌فرد با همه چشم‌اندازهای زیبایش تاکنون محل ساخت چندین مجموعه تلویزیونی و فیلم سینمایی مانند سريال‌های مسافر ری (زندگی حضرت شاه عبدالعظیم)، ملاصدرا، خانه‌ای در تاريكی (ماه تابان) و جابر بن حیان بوده است.

در شمال میدان امیرچخماق و در ابتدای خیابان قیام بر سردر یکی از خانه های قدیمی، عبارت موزه آب به چشم می‌خورد که با ورود به آن می‌توانید به مرور تاریخ چندهزارساله آب در این مرزوبوم بپردازید. موزه آب یزد سال‌هاست که در خانه تاریخی کلاهدوزها برپا شده و توانسته است توجه گردشگران را به خود جلب کند. در سال 1379 و همزمان با برگزاری نخستین همایش بین‎‌المللی کاریز بود که این موزه کار خود را آغاز کرد تا ارزش و اهمیت آب را در منطقه‌ای کویری به مردم نشان دهد. حالا بسیاری از این موزه با عنوان یکی از بهترین موزه‌های آب دنیا یاد می‌کنند؛ جایی که در آن می‌توان آثار و ابنیه‌های تاریخی در زمینه‌های مختلف مربوط به آب را شناخت و کمی بیشتر در مورد تاریخ این سرزمین دانست.

در بندر بوشهر، خانه‌های تاریخی متعددی وجود دارند و عمارت ملک هم یکی از آنهاست که به دوره قاجار تعلق دارد و در حال حاضر، در محله بهمنیِ بوشهر و در خیابان ماهینی قرار دارد. تاریخچه ساخت این عمارت به زمانی باز می‌گردد که محمدمهدی ملک التجاره -از افراد متمول دوره قاجار- سفری به فرانسه داشت و در آنجا، کاخی متعلق به قرون وسطی، توجهش را جلب می‌کند. وی در بازگشتش به ایران، تصمیم می‌گیرد نمونه‌ای از آن کاخ را در شهر محل سکونتش بسازد و برای این کار از مهندسان فرانسوی کمک می‌گیرد؛ در نهایت، عمارت باشکوه ملک با زیربنای 4000 مترمربع ساخته می‌شود.

عمارت تیمورتاش که امروز آن ‌را با نام موزه دانشگاه جنگ نیز می‌شناسند بنایی متعلق به اواخر دوره قاجار است که در میدان حر تهران و داخل دانشگاه جنگ قرار دارد. این بنا در ابتدا محل سکونت عبدالحسین خان تیمورتاش، یکی از افراد قدرتمند دربار پهلوی اول بود. پس از قتل وی در سال 1312 شمسی خانه و اموال وی مصادره شد و سرانجام خانه‌ای که تیمورتاش روزگاری در آن زندگی می‌کرد این بار  و در سال 95 به عنوان موزه جنگ تهران میزبان مهمانان خود شد.

در همهمه و هزار رنگی‌های تهران، در مجاورت اتوبان پرهیاهوی امام علی، خانه‌ای قرار دارد که سالیان سال محل زندگی استاد امیرجاهد تصنیف ساز و داماد ادیبش دکتر محمد معین بوده است. ساختمانی با مساحتی حدود 881.40 متر مربع که از اولین خانه های ساخته شده در محله چهارصددستگاه تهران (منطقه 14) به حساب می‌آید و قدمتش به دوره پهلوی اول باز می‌گردد. خانه‌ موزه دکتر محمد معین و استاد امیرجاهد، یکی از تخصصی‌ترین مراکز موسیقی، ادبیات و خوشنویسی در شرق پایتخت و یکی از جاذبه های گردشگری تهران به حساب می‌آید.

اگر در کنار زیارت امام رضا (ع) گشتی هم در کوچه‌پس‌کوچه‌های مشهد بزنید، خواهید دید که این شهر جاذبه‌های دیگری هم دارد که شاید چندان به چشم نیایند. خانه تاریخی داروغه یکی از آن‌ها است که یادگاری از دوران قاجار به شمار می‌رود و با ظاهر فریبنده‌اش شما را به خود خیره می‌کند. این خانه تاریخی در زمینی به مساحت 610 مترمربع و در بافت پیرامون حرم قرار دارد. خانه تاریخی داروغه نشانه‌هایی از معماری روس دارد و همین آن را از سایر خانه‌های تاریخی متمایز می‌کند. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ۶۳۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و میراث ارزشمندی به شمار می‌رود.

در یکی از محله‌های اعیان‌نشین شیراز هستیم. درست در فاصله کمی از بازار قدیم و حرم حضرت شاهچراغ، چشم‌مان به عمارتی باشکوه می‌خورد که از دل تاریخ، نشانه‌ها دارد؛ خانه منطقی نژاد که بسیاری از مردم آن را به اسم‌های موزه هنرهای اسلامی، خانه هنر و موزه موسیقی می‌شناسند و کمتر با تاریخچه عمارت آن آشنایی دارند.

زمان ساخت خانه منطقی نژاد به اواخر دوران قاجار و سال 1311 هجری شمسی برمی‌گردد. به زمانی که حوض‌ آبی و رقص ماهی‌های گلی در میان نیلوفرها و حریم حیاط آن‌قدر مرسوم بود که در معماری بسیاری از خانه‌های به‌جا‌مانده از قاجار هنوز هم دیده می‌شود.

وقتی به شهر سنندج رسیدید، از مسیر بازار قدیمی که گذر کنید به محل قدیمی سرتپوله خواهید رسید و درست اول خیابان امام به خانه زیبایی بر می‌خورید که با نام عمارت آصف خان وزیری شناخته می‌شود؛ خانه ای با معماری زیبا و منحصربه‌فرد که امروز میزبان بزرگ‌ترین موزه قومی است که ابعاد مختلف زندگی اقوام کُرد را به نمایش می‌گذارد.

عمارت آصف خان وزیری که با نام خانه کرد نیز شناخته می‌شود، حدود 4000 مترمربع وسعت دارد و در گذشته به فردی با نام آصف خان دیوان ملقب به میرزا علی نقی کردستانی یا میرزا علی نقی خان لشکر نویس تعلق داشته است و نامش را هم از نام صاحب خود وام گرفته است.

در مورد معماری این عمارت جالب است بدانید که جلوه‌هایی از معماری 3 دوره مختلف صفوی، قاجاری و پهلوی را به نمایش می‌گذارد؛ چرا که بخش‌های مختلف آن در طول زمان و در دوره‌های مختلف تکمیل شده‌اند.

در یکی از محله‌های تاریخی کاشان به نام سلطان امیراحمد و پس از گذر از کنار چندین بنای تاریخی به خانه‌ای می‌رسیم که در جوار بقعه مطهر امامزاده سلطان امير احمد(ع) از فرزندان امام موسی كاظم (ع) قرار دارد. این ساختمان به خاطر داشتن زیبایی‌های بی‌بدیلش به عروس خانه‌های ایران شهرت دارد و شاهکاری از هنر معماری قدیم به شمار می‌رود.این خانه 4730 مترمربع وسعت دارد و بخش‌های متفاوتی را با کاربری‌های متنوع شامل می‌شود. هر گوشه از این خانه بر طبق اصولی خاص و هوشمندانه ساخته شده و در عین زیبایی، کلیه نیازهای ساکنان در آن پیش‌بینی شده است.

قبل از آن که وارد خانه آقازاده شویم بهتر است در مورد این مجموعه تاریخی زیبا که در بخش قدیمی شهر ابرکوه واقع شده، بیشتر بدانیم. این مجموعه دارای 5 خانه تاریخی بسیار زیبا با نام‌های حسینی دوست، موسوی، گبری، سیدعلی آقا و آقازاده است. همگی این 5 خانه در یک کوچه واقع شده‌اند و امروز هر کدام کاربری مخصوص به خود را دارند و به نحوی از گردشگران میزبانی می‌کنند. یکی از زیباترین بادگیرهای دو طبقه ایران بر فراز این خانه قرار دارد و با رفتن به این جاذبه در واقع با یک مجموعه از خانه‌های تاریخی روبرو می‌شوید که هر کدام کاربری مخصوص خود را دارند. بادگیر خانه آقازاده به عنوان نمادی از بادگیر ایرانی در پشت اسکناس‌های 2000 تومانی به چاپ رسیده است.

خانه مشروطه تبریز، بنایی در بافت تاریخی شهر و در محدوده بازار تبریز است که از دوره قاجار به جا مانده و برای مدت‌ها، محل اجتماع مشروطه‌خواهان تبریز بود. خانه‌ای که در سال 1247 خورشیدی، به دستور حاج مهدی کوزه‌کنانی ساخته و به محل رفت و آمد افراد مهم و مشروطه‌خواهان تبدیل شد. این افراد بیش از 100 سال پیش برای تصمیم‌گیری و همفکری در مورد مشروطه در این خانه گرد هم می‌آمدند و فعالیت‌های خود را از این مکان سازماندهی می‌کردند. موضوعی که باعث شد این خانه تاریخی در سال 1375 به عنوان خانه مشروطه تبریز نام‌گذاری شود و با برپایی موزه مشروطه تبریز در آن، اسناد و آثار این دوره از تاریخ ایران به نمایش درآید. شما با بازدید از این مکان تاریخی می‌توانید با حال و هوای مشروطه و مدارک و اسناد مرتبط با آن آشنا شوید.