اسکناس یک تومانی | از اولین پول های کاغذی ایران

شاید جالب باشد بدانید که تاریخچه اسکناس ها به قرن هفتم میلادی و سرزمین پهناور چین باز می گردد. در این زمان تنها چینی ها بودند که از اسکناس استفاده می کردند و نمونه اش را در هیچ جای دیگری نمی توانستید ببینید. سال ها گذشت و اسکناس های چینی به شکل امروزی تر خود نزدیک شدند و پس از کمی استفاده از آن ها در سراسر امپراتوری مغول در قرن یازدهم میلادی رواج یافت. در قرن سیزدهم بود که جهانگردان اروپایی چون مارکوپولو مفهوم اسکناس را با خود به کشورهای خود سوغاتی بردند و در نهایت ناپلئون در ابتدای قرن هجدهم نخستین اسکناس های کاغذی فرانسوی را ایجاد کرد. 

اما تاریخچه اسکناس در ایران به گونه ای دیگر رقم خورد، در قرن سیزدهم میلادی بود که حکومت ایلخانی نگران از خالی شدن خزانه و مشکلاتی چون کسری بودجه، به مردم دستور داد بیایند زر و سیم خود را تحویل بگیرند و در ازای آن پول کاغذی دریافت کنند. باید گفت ایده پول کاغذی را عزالدین مظفر از نزدیکان صدراعظم و با الهام از اسکناس کاغذی چینی ارائه کرده بود. البته استفاده از پول کاغذی در آن زمان ادامه پیدا نکرد و با وقفه ای طولانی مدت این اتفاق دوباره در اوایل قرن سیزدهم خورشیدی و دوره قاجار تکرار شد. اسکناس های این زمان در بانک شاهنشاهی و در شهر لندن چاپ می شدند. 

در پیش یکی از همین اسکناس های اولیه و قاجاری را می بینید که بر روی آن تصویر ناصرالدین شاه به چشم می خورد. این اسکناس یک تومانی در قسمت پس زمینه خود طرحی از شیر و خورشید دارد و به امضای مدیر کل و دفتردار بانک شاهنشاهی ایران رسیده است. اگر خوب به این اسکناس یک تومانی دقت کنید، خواهید که در زیر آن جمله «Payable At Yezd Only» به چشم می خورد. این بدان معناست که تنها در یزد می شد از این اسکناس استفاده کرد و فرد مالک آن با مراجعه به بانک های شهر ذکر شده، می توانست در ازای اسکناس، سکه طلا و نقره دریافت کند. 

امروزه این اسکناس تاریخی در گنجینه اسکناس واقع در حرم امام رضا (ع) نگهداری می شود و همه روزه از ساعت ۸ تا ۱۸ می توانید به بازدید آن بروید.

برای آشنایی و اطلاعات بیش تر از موزه آستان قدس و دیگر امکانات حرم مطهر امام رضا (ع) بخوانید: