ایوان موزاییک بیشاپور

شهر بیشاپور در استان فارس بازمانده عصر ساسانی است که بنیانش را شاپور اول نهاد. در این شهر امروز بقایای کاخی دیده می شود که محوطه کاخ بیشاپور در بین سالهاي 1319 _ 1314 هجري شمسي براي اولین بار توسط ژرژ سال و دکتر گیرشمن، نمایندگان اعزامي از موزه لوور پاریس، مورد حفاری باستان شناسی قرار گرفت. یکی از کشفیات مهم این حفاری، کشف تزیینات موزاییک کاری است که در تالار و حیاط کاخ بیشاپور بدست آمد. در این حفاری، بقایایی از تزیینات موزاییک کاری کشف شد که به نظر حفار بیشاپور، این تزیینات تنها در حاشیه حیاط و ایوان کار شده بوده است.

درانتهای دالان شرقی و غربی تالار تشریفات دو ایوان مزین به موزائیک وجود دارد که در جهت عکس یکدیگر قرار گرفته اند و جایگاه اختصاصی شاپور و حرمسرای او بوده اند. ایوانها دارای طاقهای هلالی و تزئینات گچبری و رنگ آمیزی شده بوده اند و در واقع کف ایوانها را با یک نوع قالی موزائیکی با طرح و نقوش گیاهی و انسانی تزئین کرده اند.سطوح جانبی ایوانها را با گچ بری های ستون نما که روی آنها رنگ های قرمز و حاشیه های سیاه و نوار های آبی رنگ نقاشی شده بود پوشانده اند.

ایوان موزائیکی غربی نمونه ای از شاهکار های هنر معماری و طرح های تزئینی عصر ساسانی است که مشرف به حیاط مستطیلی شکل است.این حیاط قریب 33 متر طول و 20 متر پهنا دارد علاوه بر شبه ستونهای تزئینی خود حیاط نیز با موزائیک های منقوش به شکل گل و گیاه و تصاویر ظریف آراسته شده بود و یک ردیف سنگ سیاه به صورت بوم و زمینه در جهت هماهنگی و تناسب با این تزئینات و نقوش به کار رفته است. موضوع نقوش موزائیک ها اغلب شامل نقش زن تاج باف نقش زن نوازنده (چنگ نواز) و نقوش گیاهی و انسانی است که این نقوش را بر روی ملات اصلی که در کف محل مورد نظر می گسترانند با سنگهای رنگین کوچک به ابعاد (0/5*0/5) روی ملات می نشانند که به صورت فرش موزائیکی تجلی می نمود.

شاپور اول تصمیم گرفته که به کمک نیروی انسانی متخصص سوریه ای ها و حتی رومی ها که میتوانسته به راحتی آنها را در بین زندانیان خود بیابد و کم وبیش آنها را بصورت آزاد به کار به گمارد، آن را برپا کند. زیرا موزاییک کاران در واقع صنعتگرانی بودند که برای انجام ساخت موزاییک از یک جا به جای دیگر دعوت می شده اند (گریشمن،117،1387).
اکثر یا همه موزاییک کارانی که برای شاپور اول کار میکرده اند از سوریه و به خصوص از شهر آنتیوس می آمده اند.
موزاییک بیشاپور از موزاییک های پایتخت سوریه الهام گرفته و آنها رامی توان به بخش دوم قرن سوم نسبت داد(گریشمن، 1378 ،120 ).

به هر حال مطالعات باستان شناسی تاکنون حکایت از آن دارد که هنر موزاییک کاری در ایران بر گرفته از هنر رومی هاست. به دنبال تحلیل های باستان شناسی و در جهت روشن تر شدن موضوع و شناسایی هنرمندان طراح و سازندگان اصلی موزاییک های بیشاپور، به نظر می رسد روش های پژوهشی مختلفی را می توان دنبال کرد که از آن جمله مقایسه نقوش موزاییک کاریها با نقوش ظروف متعلق به دوره ساسانی وهمچنین نقش برجسته های ساسانی که بطور گسترده در دوران ساسانی اجرا و استادکاران آنها قطعاً ایرانی بود ه اند.

قدمت : دوره ساسانی

محل نگهداری: بخش زیادی از آن در موزه لوور پاریس  و بخشی در موزه ایران باستان 

#گنجینه های تاریخ ایران و جهان را با کارناوال بشناسید.